دائره المعارف طهور: اصول عقاید صفحه 794

من قصر المعاد فی الروحانی *** قصر کالحاصر فی الجسمانی

و جامع بینهما جا فآئزا *** و قصبات السبق کان حآئزا

آن دسته ای که میگویند معاد فقط روحانی است، همانند آن دسته دیگری که میگویند معاد فقط جسمانی است، کوتاهی و تقصیر کرده اند. و آن دسته ای که قائل به هر دو قسم از معاد شده اند، رستگارند و گوی سبقت را از میدان همگان ربوده اند.

و راجع به همین معاد روحانی، حکیم سبزواری قدس الله نفسه میفرماید:

إن الذی بالعقل بالفعل انتقی *** فهو لعالمالعقول مرتقی

منه یصیر عالما عقلیا *** به یضاهی عالما عینیا

و هیئه الوجود بالشراشر *** تزینه کالاول فی ا لا خر

کونا أشدیه أضعفیه *** خالف و المهیه المهیه

فالعالم الاکبر کان حاویا *** کأن غدا کل له مرآئیا

ترجمه: از میان عقول، آن عقلی که از قوه به مقام عقل بالفعل انتخاب و اختیار میشود، آن عقل بعد از موت و مفارقت از بدن، به عالم عقول بالا میرود.

و بعضی از اقسام عقل بالفعل، عالم عقلی میگردد که بدین جهت مشابه و همانند عالم عینی میشود. (و این کلام اشاره به آن است که در تعریف حکمت فرموده اند: «الحکمه صیروره الاءنسان عالما عقلیا مضاهیا للعالم العینی فی هیئته لا فی مآدته؛ حکمت عبارت است از گردیدن انسان عالم عقلی، که مشابه است با عالم عینی در هیئتش نه در ماده اش»).

و هیئت عالم وجود بتمامه و کماله، این عقل را زینت میدهد؛ و همانطوری که در وهله اول که در حرکت در قوس نزول بود، در وهله دیگر که همان ارتقاء در قوس صعود است خواهد بود.