دائره المعارف طهور: اصول عقاید صفحه 924

من_اب_ع

علامه طباطبایی- ترجمه المیزان- ج 18- ص: 270

کلی__د واژه ه__ا

معاد قرآن انسان خدا وعده الهی انکار معاد نامه اعمال عذاب الهی پاداش الهی عالم لوح

پیوند یاد معاد با یاد مبدأ

در جهان بینی قرآن کریم، انسان نه تنها هر روز به معاد که همان عود و رجوع به طرف مبدأ است، نه بازگشت به دنیا نزدیک می شود، بلکه هر لحظه معادی دارد و به آن نزدیک است. در این جهان بینی معاد از مبدأ بریده نیست، گرچه در نگاه نخست مبدأ و معاد در دو قوس قرار گرفته و از معاد با عنوان جهان پس از مرگ یاد می کنیم، لیکن با نگرشی ژرف به نکته ای شکوهمند می رسیم و آن این که هر دو قوس، به یک نقطه می رسد؛ آن سان که از یک نقطه آغاز شده و هردو جلوه ی یک حقیقت است: «هو الأول و الاخر و الظاهر و الباطن؛ اوست اول و آخر و ظاهر و باطن و او به هر چیزی داناست.» (حدید/ 3) ذکر و یاد مبدأ، ذکر و یاد معاد است و خدای سبحان می فرماید: «أیها الذین امنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا؛ ای مؤمنان به یاد خدا باشید و فراوان او را یاد کنید.» (احزاب/ 41)

کلمه ی ذکر در مقابل نسیان به معنای به یاد داشتن است، و آن عبارت است از اینکه آدمی نیروی ادراک خود را متوجه یاد شده کند، حالا یا به اینکه نام آن را ببرد، و یا صفات او را به زبان جاری کند، خلاصه چیزی به زبان بگوید، که حکایت از آن مذکور کند، این یکی از مصادیق ذکر است.