ترازوی حقیقت، ترجمه میزان الحق جلد 4 صفحه 142

ص:144

1- . به قصه شورا در هر کتاب تاریخی که تمایل دارید، می توانید مراجعه کنید. و ر.ک: اصول سرخسی، ج 2، ص 114 ؛ الاحکام فی اصول الاحکام، آمدی، ج 4، ص 133 ؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید معتزلی، ج 1، ص 188 ؛ اسد الغابه، ج 4، ص 32 ؛ تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 162 ؛ الامامه و السیاسه، تحقیق زینی، ج 1، ص 125 و تحقیق شیری، ج 1، ص 166. و ر.ک: مسند احمد، ج 1، ص 75 ؛ مجمع الزوائد، ج 5، ص 185 ؛ فتح الباری، ج 13، ص 170 ؛ تاریخ مدینه دمشق، ج 39، ص 202 ؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج 3، ص 304.
2- [1] بهج الصباغه، ج 12، ص 203 ؛ تاریخ الامم و الملوک، ج 4، ص 56 ؛ الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 337 ؛ مناقب اهل البیت، شیروانی، ص 207 ؛ شرح احقاق الحق، الملحقات، ج 18، ص 6 ؛ ایام العرب فی الاسلام، چاپ دار احیاء الکتب العربیه، ص 390.
3- منهاج السنه، ج 3، ص 205 ؛ قواعد علوم الحدیث، ص 446.

وقتی حاکمان به پایه ریزی سنت های جدید دست زدند و برای توجیه سیاست های خود، به فتواهای دیگری (غیر از سنت خلفای سه گانه) نیاز پیدا کردند، سخن منسوب به ابن عباس به میان آمد تا علما آن را بهتر بپذیرند. اگر چه ما قبول نداریم که این سخن از ابن عباس باشد، اما در آن آمده است: «سنت مقبول، دو جور است: سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سنت هر امام عادل».(1).

سنت و فتوای امیران

وقتی دخالت حاکمان در شرع و دین الهی زیاد شد و محدودۀ آن گسترش یافت و از دائرۀ خلفا فراتر رفت، مجبور به توجیه شدند و گفتند: «پس از مرگ ابوبکر و کشورگشایی های عمر و دیگران، صحابه در شهرهای مختلف پراکنده شدند. اگر در شهری صحابه نبود، امیر آن شهر به اجتهاد خود عمل می کند».(2).

گویا می خواستند با این برنامه ریزی، وانمود کنند که این کار به خاطر نیاز و ضرورت بوده و چاره ای جز این نداشته اند؛ با این که چاره در دسترس و پیش چشم آن ها بود و باید به سخن پیامبر صلی الله علیه و آله عمل می کردند و به عترت تمسک می جستند؛ عترتی که کشتی نوح است و هر کس بر آن سوار شود، نجات می یابد و هر کس از آن تخلف کند، غرق می شود؛ عترتی که یکی از ثقلین است و هر کس به آن تمسک جوید، هرگز گمراه نمی گردد.

و الحمد لله و الصلاه و السلام علی عباده الذین اصطفی محمد و آله.