- پیشگفتار 1
- [مقدمه] 3
- قسمت اوّل 11
- اشاره 11
- بخش نخست 12
- بخش دوّم 16
- اشاره 23
- بخش سوّم 23
- صبر و بردباری 24
- صبر امام باقر علیه السّلام 27
- کرم و سخاوت امام باقر علیه السّلام 30
- اشاره 30
- ج-نیکی به اصحاب و یاران 31
- الف-بزرگداشت نیازمندان 31
- ب-آزاد کردن بندگان 31
- د-صدقه دادن آن حضرت به فقرای مدینه 32
- عبادت امام باقر علیه السّلام 34
- ب-نماز بسیار: 34
- اشاره 34
- الف-خشوع در هنگام نماز: 34
- ج-دعای امام باقر علیه السّلام در حال سجده: 35
- حجّ امام باقر علیه السّلام 37
- یاد خداوند متعال 39
- مناجات امام باقر علیه السّلام با خداوند متعال 39
- زهد و پارسایی در زندگی دنیا 39
- اشاره 41
- قسمت دوم 41
- بخش نخست 42
- بخش دوم 51
- بخش سوم 54
- اشاره 63
- قسمت سوم 63
- اشاره 64
- بخش نخست 64
- مراحل حرکت مبارزاتی ائمۀ طاهرین علیهم السّلام 72
- اشاره 76
- بخش دوم 76
- اشاره 87
- امام باقر علیه السّلام و عبد الملک مروان 87
- امام باقر علیه السّلام و حلّ مسألۀ ضرب مسکوکات 88
- ولید بن عبد الملک 93
- اشاره 97
- عمر بن عبد العزیز 97
- امام محمّد باقر علیه السّلام و عمر بن عبد العزیز 103
- یزید بن عبد الملک 109
- هشام بن عبد الملک 111
- اشاره 111
- دستگیری امام باقر علیه السّلام،بردن آن حضرت به دمشق و زندانی کردن ایشان 112
- امام باقر علیه السّلام و عالم مسیحی 120
- اقدام برای ترور امام باقر علیه السّلام 123
- مهم ترین ویژگی های عصر امام باقر علیه السّلام 124
- جلوه های انحراف در عصر امام باقر علیه السّلام 126
- اشاره 126
- انحراف فکر و عقیده 127
- انحراف سیاسی 129
- انحراف اخلاقی 133
- انحراف در عرصۀ اقتصاد 136
- بخش سوم 139
- اشاره 139
- محورهای حرکت عمومی اصلاحاتی امام باقر علیه السّلام 140
- اشاره 140
- اوّل:اصلاح در عرصۀ فکر و عقیده 140
- 1.ردّ افکار و عقاید مخرّب و مذاهب منحرف 141
- 2.بحث و مناظره با صاحبان مذاهب منحرف و سمبل های انحراف 146
- 3.محکوم کردن فقیهان درباری 150
- 4.دعوت مردم به گرفتن اندیشه از سرچشمه های زلال 151
- 5.انتشار دانش های اهل بیت علیهم السّلام 152
- اشاره 153
- دوّم:تأسیس دانشگاه نمونۀ فقه 153
- خصوصیّات مکتب فقهی اهل بیت علیهم السّلام 155
- سوّم:اصلاحات سیاسی 158
- اشاره 158
- 1.دعوت به امر به معروف و نهی از منکر 158
- 2.انتشار مفاهیم صحیح سیاسی 160
- 3.رسوا کردن عملکرد دستگاه اموی 164
- 4.دعوت مردم به دوری از حکومت وقت 166
- 5.مواضع مستقیم امام باقر علیه السّلام در برابر حاکمان منحرف 167
- 6.موضع امام باقر علیه السّلام در رابطه با جنگ مسلّحانه 171
- اشاره 173
- چهارم:اصلاح اخلاقی و اجتماعی 173
- 1.دعوت به پیاده کردن سنّت شریف نبوی 174
- 2.دعوت به مکارم اخلاق 177
- پنجم:اصلاحات اقتصادی 180
- قسمت چهارم 187
- اشاره 187
- بخش نخست 188
- اشاره 188
- اوّل:امام باقر علیه السّلام و عناصر تشکیل دهندۀ گروه صالحان 192
- 1.عقیدۀ سالم 192
- 2.مرجعیّت اهل بیت علیهم السّلام 196
- 3.ویژگی های پیروی از اهل بیت علیهم السّلام 199
- دوّم:امام باقر علیه السّلام و تزکیۀ نفوس 202
- اشاره 202
- 1.ارکان اساسی تزکیه در نزد امام باقر علیه السّلام 202
- الف-حاکم کردن عقل 203
- ب.تبعیّت ارادۀ انسان از ارادۀ خدا 204
- ج.درک انسان از مراقبت دائمی خداوند از او 204
- د.توجّه دائم به روز قیامت 205
- الف.ارتباط دائم با خداوند متعال 206
- 2.راه وروش تزکیه در نزد امام باقر علیه السّلام 206
- اشاره 206
- ب.اقرار به گناه و توبه از آن 208
- ج.برحذر بودن از غرق شدن در گناهان 210
- د.عمق بخشیدن به حیای درونی 211
- ح.شکستن انس و الفت میان انسان و رفتار جاهلی 211
- و.از میان بردن موانع نفسانی رفتار صحیح 213
- اشاره 215
- سوّم:رویّۀ فرهنگ سازی امام باقر علیه السّلام 215
- 1.تشویق به طلب علم 215
- 2.جایگاه ممتاز دانشمندان و فضیلت آنان 216
- 3.اخلاص در یاد گرفتن دانش 217
- 4.ضرورت نشر دانش و فرهنگ سازی برای مردم 218
- 5.لغزشگاه ها و آفت های دانشجویان 219
- 6.مرجعیّت علمی 220
- 7.مؤسّسات فرهنگی 222
- چهارم:امام باقر علیه السّلام و زنده کردن روح جهاد و حماسه در امّت 223
- اشاره 223
- اوّل:اقامۀ شعائر حسینی 224
- دوّم:زنده کردن ایمان به مسألۀ امام مهدی علیه السّلام 226
- اشاره 227
- پنجم:امام باقر علیه السّلام و هویّت بخشیدن به گروه صالحان 227
- محورهای وابستگی در گروه صالحان 229
- اوّل:نامگذاری 231
- ویژگی های هویّت شیعی 231
- دوّم:صفات 233
- سوّم:جایگاه گروه صالحان 233
- 1.روابط داخلی گروه صالحان 237
- اشاره 237
- ششم:امام باقر علیه السّلام و سازماندهی روابط گروه صالحان 237
- اشاره 237
- اصول روابط داخلی 240
- 2.روابط با سایر گروه های اسلامی 241
- 3.روابط با اهل ذمّه 242
- 4.رابطه با کفّار 243
- هفتم:امام باقر علیه السّلام و سیستم امنیّتی گروه صالحان 244
- اشاره 244
- 1.تقیّه 245
- 2.کتمان اسرار 248
- 3.ایجاد توازن در رابطه با حاکمان 250
- 4.مراعات سطوح مختلف 252
- اشاره 253
- هشتم:امام باقر علیه السّلام و نظام اقتصادی گروه صالح 253
- تأکید بر اهمّیّت عامل اقتصادی 254
- ایجاد موازنه میان طلب رزق وروزی و طلب مکارم اخلاقی 257
- منابع مالی گروه صالح 260
- همیاری داخلی در گروه صالح 262
- اشاره 267
- نهم:امام باقر علیه السّلام و نظام اجتماعی گروه صالح 267
- 1.خانواده 268
- 2.خویشاوندان 272
- 3.همسایگان 273
- 4.افراد گروه صالح 274
- 5.جامعۀ اسلامی 280
- دهم:امام باقر علیه السّلام و آیندۀ گروه صالح 287
- بخش دوم 293
- اشاره 293
- 1.شخصیّت والای امام باقر علیه السّلام: 294
- انگیزه های ترور امام باقر علیه السّلام 294
- اشاره 294
- 2.رویدادهایی که در دمشق به وقوع پیوست 295
- تصریح امام باقر علیه السّلام بر امامت امام صادق علیه السّلام پس از خود 296
- وصیّت های امام باقر علیه السّلام 297
- تسلیت گفتن مسلمانان به امام صادق علیه السّلام در عزای پدر بزرگوارش 299
- بخش سوّم 301
- اشاره 301
- میراث تفسیری امام محمّد باقر علیه السّلام 303
- اشاره 303
- نمونه هائی از تفسیر امام باقر علیه السّلام 305
- میراث حدیثی امام باقر علیه السّلام 308
- میراث کلامی امام باقر علیه السّلام 310
- اشاره 310
- 1.عجز عقل انسان از درک حقیقت خداوند متعال 311
- 2.ازلی بودن واجب الوجود 312
- میراث تاریخی امام باقر علیه السّلام 314
- 3.وجوب اطاعت امام علیه السّلام 314
- اشاره 314
- 1.وحی خداوند به حضرت آدم علیه السّلام 315
- 2.حکمت سلیمان 315
- 4.نامگذاری نوح به عبد شکور 316
- 3.حکمتی از تورات 316
- 5.نفرین کردن نوح به قومش 317
- 7.نفی بی سواد بودن از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله 317
- 6.اسماعیل اوّلین کسی بود که به زبان عربی سخن گفت 317
- 1.عاریه گرفتن سلاح توسّط پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله از صفوان 318
- امام باقر علیه السّلام و نقل سیرۀ مبارک نبوی 318
- 2.حرکت خالد به سمت قبیلۀ بنی جذیمه: 319
- امام باقر علیه السّلام و سیرۀ حضرت علی علیه السّلام 321
- اخبار غیبی که امام باقر علیه السّلام بیان داشته اند 322
- میراث فقهی امام باقر علیه السّلام 325
- اشاره 325
- مسح از روی کفش 329
- لمس کردن عورت،باطل کنندۀ وضو نیست 329
- قرائت با صدای بلند در نمازی که باید آهسته قرائت کرد 330
- صلوات بر آل پیامبر در تشهد 330
- از وصایای امام باقر علیه السّلام 331
امّا نقش اصلاحی آن حضرت در دو جهت گیری هم زمان متمرکز می شود:
جهت گیری اوّل:فعالیّت در میان اقشار مختلف مردم و عموم مردم بدون در نظر گرفتن خصوصیّت دینی،چون در میان امّت اسلام افرادی با دین های دیگر نیز وجود داشتند.البتّه این جدای از فعالیّت آن حضرت نسبت به حاکمان و دستگاه های حکومتی برای بازگرداندن آنان به راه مستقیم و جلوگیری از انحرافات آنان و محدود کردن دایرۀ آن بود.
جهت گیری دوّم:ایجاد یک جمعیّت صالح و کارآمد تا این که در جامعه بر اساس اسلوب و قاعده های ثابته ای که ریشه در تعالیم روشنی بخش اهل بیت علیهم السّلام که آن نیز برگرفته از قرآن کریم و سنّت شریف نبوی است،در اصلاح اوضاع عامّۀ مردم همچنین اصلاح وضعیّت دولت نقشی مؤثّر ایفا نماید.
محورهای حرکت عمومی اصلاحاتی امام باقر علیه السّلام
اوّل:اصلاح در عرصۀ فکر و عقیده
اشاره
از بحران های سختی که ماحصل روش حاکمان سابق بود بحران درهم آمیختگی مفاهیم،تقلید کورکورانه و سطحی نگری در عرصۀ فکر و اندیشه بود تا آن جا که در اثر فراوانی جریان های مخرّب و فعالیّت آن ها در رابطه با تحریف مفاهیم ناب اسلامی و دیگرگونه جلوه دادن حقایق،حقیقت اندیشه و مبانی نظری اسلام در نزد بسیاری از مسلمانان آشکار نبود.اینجا بود که امام باقر علیه السّلام وظیفۀ وادار کردن مسلمانان به اصلاح اندیشه های خود برای تشخیص عقاید اصیل و درست از عقاید دروغین و ساختگی را به عهده گرفتند.آن حضرت افکار عمومی را در جهت ریشه دار ساختن اندیشه ها و مفاهیم اصیل