- سخن پژوهشکده 1
- مقدمه نویسنده 5
- بخش اوّل: واژه شناسی 7
- اشاره 7
- فصل اوّل: کلیّات 7
- اشاره 7
- الف: واژگان اصلی 7
- ب: واژگان مرتبط 12
- بخش دوم: اهمیت و ارزش امر به معروف و نهی از منکر 13
- الف: اهمیت و ارزش دو فریضه در آیات 13
- اشاره 13
- اشاره 13
- اشاره 22
- 1. راه انبیا و صالحان 22
- ب: اهمیت امر به معروف و نهی از منکر از نگاه روایات تفسیری 22
- 3. بهترین مردم؛ آمران به معروف و ناهیان از منکر 23
- 2. فلسفه بعثت پیامبران و نزول کتب آسمانی 23
- 4. کیفر دنیوی ترک دو فریضه 24
- 5. فراتر از جهاد 24
- بخش سوم: پیشینه امر به معروف و نهی از منکر 25
- اشاره 25
- 1. سیره عمومی بشر در طول تاریخ 26
- 2. عقلی بودن امر به معروف و نهی از منکر 27
- 3. مصادیق قرآنی پیشینه دو فریضه 30
- اشاره 30
- 1. شهیدان امر به معروف در یهود و نصاری 31
- 2. رویکرد یهودیان در برابر امر به معروف و نهی از منکر 33
- 3. توبیخ تارکان فریضه از امت های سابق 34
- 5. پیامبران و امر به معروف و نهی از منکر خانواده 35
- 4. توصیه به امر به معروف و نهی از منکر 35
- 6. عذاب تارکان فریضه 36
- 7. لعن بی تفاوت های بنی اسرائیل 41
- مقدمه 45
- اشاره 45
- فصل دوم : مبانی امر به معروف و نهی از منکر 45
- اشاره 46
- الف: قاعده لطف 46
- بخش اول: مبانی عقلانی امر به معروف و نهی از منکر 46
- ب: حق و تکلیف اجتماعی 47
- پ: لزوم عقلی جلوگیری از معصیت 51
- ت: ضمانت اجرای قانون 52
- الف: امر به معروف و نهی از منکر در نگاه آیات 53
- بخش دوم. مبانی نقلی امر به معروف و نهی از منکر 53
- اشاره 53
- ب: امر به معروف و نهی از منکر از نگاه روایات 58
- اشاره 62
- فصل سوم : آثار و کارکردهای امر به معروف و نهی از منکر 62
- مقدمه 63
- اشاره 64
- الف: آثار دنیایی دو فریضه 64
- 1) دستیابی به فواید انجام معروفها و رهایی از پیامدهای انجام منکرها 64
- 2) برخورداری از آثار امر به معروف و نهی از منکر 70
- اشاره 70
- یک- رحمت خداوند 71
- دو- موجب همبستگی، مانع تفرقه 73
- سه- اصلاح جوامع؛ تشکیل امت برتر 76
- چهار- گسترش ایمان 78
- پنج- اقامه فرائض و جلوگیری از دگرگونی ارزش ها 79
- شش- حفظ امنیت و جلوگیری از نزاع و جنگ 81
- هفت- حلال شدن کسب و کار 82
- هشت- تامین حقوق افراد 83
- نه- آبادی زمین ؛ انتقام از دشمنان؛ جلوگیری از سلطه اشرار و پذیرفته نشدن دعاها 84
- ده- رو به راه شدن کارها 85
- یازده- تقویت مؤمنان 87
- دوازده- مصونیت از عذاب و کیفر دنیایی 87
- سیزده- پاسداری از هویت انسانی خویش 98
- چهارده- قداست جامعه 99
- پانزده- پیشگیری از وقوع منکرها و رویآوردن به معروف ها 100
- شانزده و هفده - نجات آمر و ناهی و نیک نامی آن ها 103
- هجده- تاثیر در آمر و ناهی 106
- بیست- محبوب سازی خدا نزد بندگان و برعکس 107
- نوزده 107
- اشاره 109
- ب: آثار اخروی و معنوی اقامه دو فریضه 109
- اشاره 112
- 3. نجات از عذاب، سلامت اخروی 112
- سکوت در برابر منکر 117
- فصل چهارم : اقسام و شرایط امر به معروف و نهی از منکر 119
- اشاره 119
- بخش اول: اقسام امر به معروف و نهی از منکر 120
- اشاره 120
- مقدمه 120
- یک. از منظر فقه 121
- مقصود از واجب کفایی و واجب عینی 121
- دو. از منظر قرآن کریم 123
- اشاره 128
- بخش دوم- شرایط امر به معروف و نهی از منکر 128
- شرط اول: شناخت معروف و منکر 129
- اشاره 133
- شرط دوم. احتمال تاثیر 133
- الف: عوامل تاثیرپذیری 136
- ب. موانع تاثیرپذیری 137
- شرط سوم: اصرار بر گناه 141
- شرط چهارم: مفسده و ضرر نداشتن 142
- شرط پنجم. آیا امر به معروف و نهی از منکر شرط پنجمی دارد؟ 151
- فصل پنجم : مراتب امر به معروف و نهی از منکر 155
- اشاره 155
- اشاره 156
- مراتب امر به معروف و نهی از منکر 156
- 1. مرحله انکارقلبی 157
- 2. انکار زبانی 161
- 3. انکار عملی (برخورد فیزیکی) 166
- اشاره 166
- چند نکته: 171
- الف- حکومت و امر و نهی در مرحله عملی 171
- ج- رابطه امر به معروف و جهاد 174
- ب- معنای امرو نهی مرحله سوم 174
- فصل ششم : مجریان امر به معروف و نهی از منکر 177
- اشاره 177
- مقدمه 178
- 1. خداوند متعال 179
- 2. فرشتگان الهی 185
- 3. عقل 186
- 4. قرآن کریم 188
- 5. انبیای الهی 189
- اشاره 189
- یک: شأن همه پیامبران الهی 189
- اشاره 191
- 1. حضرت موسی(ع) 191
- دو: برخی از پیامبران؛ به طور مشخص 191
- 2. حضرت ابراهیم(ع) 193
- 3. حضرت نوح نبی(ع) 197
- 4. حضرت لوط(ع) 199
- 5. حضرت هود(ع) 208
- 6. حضرت صالح(ع) 209
- 7. حضرت شعیب(ع) 212
- 8. حضرت زکریا(ع) 217
- 9. حضرت الیاس(ع) 219
- سه: پیامبر اکرم(ص) 220
- اول: آیات قرآن کریم 220
- اشاره 220
- دوم: روایات 230
- 6. امامان و حاکمان 231
- 7. گروه های برتر و مرجع 238
- 8. زیردستان و عموم مردم 252
- 9. برخی آموزه های دینی 255
- فصل هفتم : شیوه های امر به معروف و نهی از منکر 260
- الف. روش ها و شیوه های ادراکی و آگاه سازانه 260
- اشاره 260
- اشاره 260
- 1. تبیین و ابهام زدایی 261
- 2. شیوه مقایسه ای 263
- 3. شیوه پرسش و پاسخ 264
- 4. عبرت انگیزی 267
- 5. جایگزین سازی 270
- 6. الگودهی 272
- 7. تمثیل و تشبیه 273
- 8. قصه گویی 276
- 9. مصوّرسازی 278
- ب. روش ها و شیوه های انگیزش احساسات و عواطف 280
- اشاره 280
- 1. شوق انگیزی و ایجاد نگرانی 281
- 2. امیدوار سازی 288
- 3. توجه به عواطف 292
- 4. بیان نعمت ها 293
- 5. بذل محبت و مهر ورزی 296
- 6. استفاده از حسّ سود طلبی 299
- 7. شخصیت دادن و القای کرامت 300
- 8. موقعیت سنجی 302
- 9. تاکید و تکرار 313
- ج. شیوه های سلبی و عملی 318
- اشاره 318
- 1. اعراض و تحریم 318
- 2. افشاگری 320
- 3. تندی و خشونت 321
- 4. مبارزه عملی 322
- اشاره 324
- فصل هشتم : مخاطبان و گستره امر به معروف و نهی از منکر 324
- مقدمه 325
- الف- مخاطبان امر و نهی ها 325
- اشاره 325
- ب- موضوعات و گستره امر به معروف و نهی از منکر 330
- 2. موضوعات اقتصادی 330
- 1. موضوعات نظامی و فرهنگی 330
- 3. موضوعات اجتماعی 332
- 4. موضوعات سیاسی 333
- 5. موضوعات نظامی 334
- 6. موضوعات قضایی 335
- 7. موضوعات اخلاقی 336
- 8. موضوعات خانوادگی 337
- 9. موضوعات اعتقادی 338
- فهرست منابع 341
- آثار مؤلف در حوزه امر به معروف و نهی از منکر 344
ده- رو به راه شدن کارها
ده- رو به راه شدن کارها(1)
در این باره می توان به روایت حضرت فاطمه زهرا(س) اشاره کرد که فرمود:
«فرض الله الامر بالمعروف مصلحه للعامه»؛(2)
(خدا امر به معروف را به خاطر مصلحت عموم واجب کرد).
امیرمومنان(ع) هم فرمود:
«النَّهی عَنِ المُنکَر رَدعاً لِلسُّفَها»؛(3) (خداوند نهی از منکر را برای بازداری بی خردها واجب کرد).
این ها همه بازتاب طبیعی اعمال جمعیتی است که این وظیفه بزرگ اجتماعی را تعطیل می کنند، زیرا بدون نظارت عمومی، جریان امور از دست نیکان خارج می شود و ناصالحان میدان اجتماع را تسخیر می کنند و دلیل این که در حدیث می فرماید: حتی توبه آنان قبول نمی شود، این است که توبه با ادامه سکوت آن ها در برابر مفاسد، مفهوم صحیحی ندارد؛ مگر این که در برنامه خود تجدید نظر کنند.(4)
از امام رضا(ع) هم روایت است:
«لَتَأمُرَنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلَتَنَهَنَّ عَنِ الْمُنْکَرِاَوْلَیسْتَعْمِلَنَّ عَلَیکُمْ شِرَارُ کُمْ فَیدْعُوخِیارُکُمْ فَلاَیسْتَجَابُ لَهُمْ »؛(5) (باید به معروف امر و از منکر نهی کنید یا شرورهایتان شما را به کار خواهند کشید و برگزیدگانتان دعا خواهند کرد، اما پذیرفته نخواهند شد).
شهید مطهری در ذیل جمله «فیدعوا خیارکم» می نویسد:
اکثر این طور معنا کرده اند که بعد از آن که بدها بر شما مسلط شدند، نیکان شما به درگاه الهی می نالند و خداوند دعای آن ها را نمی پذیرد ...، ولی غزالی معنی لطیفی برای آن کرده است و می گوید: معنی این جمله «فیدعوا خیارکم فلا یستجاب لهم» این نیست
1- این موارد از حدیث امام باقر (ع) استخراج می شود که دیل آیه 110 آل عمران مطرح کرده اند.
2- وسایل الشیعه، ج1، ص14.
3- غرالحکم و دررالکلم، ج4، ص1451.
4- همان.
5- کافی، فروع، ج5، ص57، ح3؛ تهذیب الاحکام، ج6، ص71، ح1.