پیشوایان هدایت : جوادالائمه حضرت امام محمدتقی علیه السلام جلد 11 صفحه 111

همو که به درخواست هارون الرشید،تعلیم امین و مأمون،فرزندان هارون را بر عهده گرفت.شایان توجه است که علم نحو شامل مجموعه قواعدی است که گفتار را از کژی و نادرستی ایمن می سازد و گوینده را از خطا باز می دارد.این دانش به وسیلۀ امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام پدید آمد و همو قواعد و اصول آن را پایه گذاری نمود.

بصره

دیگر کانون علمی آن روزگار بصره بود که مرکز مهمی برای علم نحو به شمار می رفت.اولین بنیانگذار مدرسۀ بصره«ابو الأسود دئلی»شاگرد امیر المؤمنین علیه السّلام بود.مدرسۀ بصره با مدرسۀ کوفه رقابت می کرد و نحویان بصره جهت باز شناخته شدن از نحویان کوفه«اهل المنطق»خوانده می شدند.

«سیبویه»ایرانی،صاحب«کتاب سیبویه»از پیشوایان و نام آوران این دانش بود.

کتاب وی عمیقترین،کمال یافته ترین و اصیل ترین اثر در ادبیات است.

«دی پور»کتاب سیبویه را این گونه توصیف کرده است:«اگر به کتاب سیبویه بنگریم آن را کاری پخته و تلاشی سترگ خواهیم یافت،آن سان که متأخران دربارۀ این کتاب گفته اند:بی تردید،این کتاب(سیبویه)ثمرۀ تلاش عالمان فراوانی است،چنان که«قانون»ابن سینا این گونه است». (1)

بصره افزون بر این که عرصۀ علم نحو بود،مدرسۀ علم تفسیر نیز به شمار می رفت و«ابو عمرو بن العلاء»در شمار علمای برجستۀ این دانش قرار داشت.

«عروض»که به وسیلۀ«خلیل بن احمد»صاحب کتاب«العین»(اولین معجم لغت عرب)پایه گذاری شد،دیگر دانش رایج در بصره بود.