- پیشگفتار 1
- [مقدمه] 3
- اشاره 11
- قسمت اوّل 11
- بخش نخست 12
- بخش دوم 14
- اشاره 24
- بخش سوم 24
- الف)سخن گفتن نوزاد 25
- ب)امامت در خردسالی 26
- اشاره 28
- دانش امام جواد علیه السّلام 28
- توحید 31
- تفسیر و تأویل قرآن کریم 32
- امام جواد علیه السّلام و نشر حدیث 35
- روایات فقهی از امام جواد علیه السّلام 37
- اشاره 37
- نماز 38
- حج 39
- زکات 39
- فلسفه و علل تشریع احکام 40
- عبادت و پارسایی امام علیه السّلام 41
- اعمال مستحبی امام علیه السّلام 42
- حج گزاردن امام علیه السّلام 43
- ذکر،دعا و مناجات امام جواد علیه السّلام 44
- معجزه ها و کرامت های امام علیه السّلام 46
- اخلاق والای امام علیه السّلام در برخورد با جامعه 50
- بخشندگی و دهش امام علیه السّلام 51
- نیکی به مردم 52
- همدردی با مردم 54
- قسمت دوم 56
- اشاره 56
- بخش نخست 57
- اشاره 57
- 1.جواد 58
- [القاب آن حضرت] 58
- 6.مختار؛ 59
- 3.مرتضی؛ 59
- 7.باب المراد 59
- 4.قانع؛ 59
- نقش انگشتری امام جواد«العزه لله»بود 59
- 2.تقی 59
- 5.رضی؛ 59
- بخش دوم 60
- بخش سوم 62
- اشاره 62
- برخورد بنی عباس با مردم 64
- اوضاع سیاسی این برهۀ تاریخی 66
- محمد امین،گرایش ها و سیاست ها 68
- جنگ های ویرانگر 70
- کشته شدن امین 72
- خلافت ابراهیم خلیع 73
- قیام ابو السرایا 74
- برجسته ترین ویژگی ها و گرایش های مأمون 76
- اشاره 76
- زیرکی 76
- عبد اللّه مأمون 76
- سنگدلی 77
- خیانت 77
- خوشگذرانی 78
- شطرنج بازی 78
- تظاهر به شیعه بودن 79
- شیفتگی به موسیقی 79
- نگاهی به سلوک و گرایش های مأمون 81
- چالش های پیش روی مأمون و موضع گیری او 83
- رابطۀ امام رضا علیه السّلام و مأمون 85
- رهبری مشروع از نگاه امت 85
- فعالیت مأمون در سه جبهه 86
- در کنار مؤمنان آگاه 91
- ماهیت حکومت مأمون 95
- شهادت امام رضا علیه السّلام و امامت حضرت جواد علیه السّلام 97
- امام جواد علیه السّلام به هنگام شهادت پدر 100
- اشاره 107
- قسمت سوم 107
- 1.حیات علمی 108
- اشاره 108
- بخش نخست 108
- اشاره 108
- مدینه منوره 109
- اشاره 109
- مراکز علمی 109
- کوفه 110
- بصره 111
- علوم قرآنی 112
- بغداد 112
- علم حدیث 114
- فقه 115
- علم نحو 116
- اصول فقه 116
- علم کلام 116
- علم طب 116
- ترجمه 117
- علم هندسه و شهرسازی 117
- علم شیمی 117
- تأسیس مدرسه و کتابخانه 118
- اشاره 119
- 2.حیات سیاسی 119
- اطلس ها و رصدخانه ها 119
- شیوۀ حکومت 120
- خلافت موروثی 120
- اقدامی ناهنجار 121
- وزارت 123
- علویان قربانیان ستمگری عباسیان 124
- مسألۀ خلق قرآن 126
- اشاره 127
- [3] شرایط اقتصادی 127
- درآمدهای دولت 128
- عشق به ثروت اندوزی 129
- هزینۀ همسران مأمون 130
- انباشت ثروت 130
- عطای عباسیان 132
- خرید کنیزان زیباروی 133
- تنوع در عمارت سازی 134
- اثاثیه کاخ های عباسیان 135
- ثروت های برجای مانده از عباسیان 136
- خوان های هزار رنگ 136
- جامه های فاخر 136
- سرگرمی و خوشگذرانی 137
- پدیدۀ زهد و ساده زیستی 138
- 1.مأمون عباسی 141
- بخش دوم 141
- دختر مأمون در کابین امام جواد علیه السّلام 141
- اشاره 141
- اشاره 141
- طبیعت روابط امام جواد علیه السّلام و مأمون 150
- انگیزۀ مأمون از وصلت با امام جواد 156
- موضع گیری عباسیان 156
- موضع گیری امام جواد علیه السّلام در برابر ابن اکثم 156
- امامت حضرت جواد علیه السّلام در عهد مأمون 157
- اشاره 158
- 2.معتصم عباسی 158
- معتصم و طلایه داران بیدار 159
- امام جواد علیه السّلام و معتصم 160
- فراخواندن امام جواد علیه السّلام به بغداد 160
- طرح کشتن امام جواد علیه السّلام 160
- شهادت امام جواد علیه السّلام 166
- مراسم تدفین امام جواد علیه السّلام 173
- مدت عمر و تاریخ شهادت امام جواد علیه السّلام 175
- بخش سوم 177
- قسمت چهارم 181
- اشاره 181
- بخش نخست 182
- 1.اهل بیت علیهم السّلام و رهبری الهی 182
- اشاره 182
- 2.جامعۀ اسلامی و امامت زودهنگام در مدرسۀ اهل بیت علیهم السّلام 189
- 3.برخورد امام جواد علیه السّلام با مفاهیم تحریف شده 195
- 4.رنج امت اسلامی،دغدغۀ امام جواد علیه السّلام 200
- 1.امام جواد علیه السّلام در مصاف پدیدۀ تشکیک در امامت 204
- بخش دوم 204
- اشاره 204
- پروراندن اندیشه 209
- 2.امام جواد علیه السّلام معمار فرهنگی جماعت صالحان 209
- اشاره 209
- دعوت به توحید ناب 209
- مبارزه با پدیدۀ غلو 213
- عمق بخشیدن به بنیۀ علمی 216
- کامل کردن ابزارها و شیوۀ علمی 216
- پاسخ امام جواد علیه السّلام به مسائل فقهی و علمی 219
- وقت نماز صبح 219
- ازدواج اجباری 220
- بسمله نماز 220
- شهادت همسر و غیر همسر 221
- حکم وقف 221
- تقویت ساختار تربیتی 223
- حکمت عملی 223
- تعامل با ستمگران 224
- فعالیت های اجتماعی 226
- سفارش های امام جواد علیه السّلام 230
- تشویق به دانش اندوزی 231
- تشویق به توبه 233
- 3.تکمیل ساختار جماعت صالحان و آماده سازیشان برای عصر غیبت 234
- اشاره 234
- تشکیلات نمایندگان و اقدام دقیق 234
- نامه نگاری مخفیانه 235
- اشراف بر امور اجتماعی 237
- پرورش افراد 237
- 4.زمینه سازی برای امامت زودهنگام حضرت هادی علیه السّلام 238
- 5.امام جواد علیه السّلام و مهدویت 243
- اشاره 247
- بخش سوم 247
- اشاره 247
- مبحث اول:اصحاب امام جواد علیه السّلام 247
- حسن بن سعید اهوازی 249
- حسین بن سعید اهوازی 249
- محمد بن اسماعیل 251
- علی بن مهزیار 252
- احمد بن ابی عبد الله برقی 252
- صفوان بن یحیی 257
- عبد الله بن الصلت 259
- علی بن اسباط 259
- احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی کوفی 260
- ابراهیم بن ابی محمود خراسانی 260
- ابراهیم بن محمد همدانی 260
- حکم بن علیاء اسدی 261
- حسین بن بشار مداینی 261
- احمد بن معافی 261
- داوود بن قاسم 261
- حمزه بن یعلی اشعری قمی 261
- جعفر بن محمد بن یونس احول 261
- عبد الجبار بن مبارک نهاوندی 262
- علی بن جعفر 262
- عبد العظیم بن عبد الله 262
- صالح بن محمد همدانی 262
- عثمان بن سعید عمری 262
- محمد بن عیسی 263
- علی بن بلال بغدادی 263
- فضل بن شاذان 263
- محمد بن عبد الجبار 263
- نوح بن شعیب بغدادی 263
- ابو الحصین حضینی 264
- یعقوب بن اسحاق 264
- یعقوب بن یزید 264
- مبحث دوم:میراث امام جواد علیه السّلام 265
- اشاره 265
- 1.میراث تفسیری 266
- اشاره 269
- الف)ضرورت استحکام بخشیدن به عقاید 269
- 2.میراث کلامی 269
- ب)توحید 270
- د)امامت 271
- ج)نبوت 271
- 3.میراث فقهی 272
- 4.میراث تاریخی 275
- اشاره 280
- 5.طب در میراث امام جواد علیه السّلام 280
- درمان تب نوبه و تب ربع 284
- درمان یرقان(زردی) 285
- درمان باد پلید(سکتۀ عضلانی) 286
- درمان سردی معده و تپش قلب 287
- درمان خونریزی مداوم 287
- درمان درد سنگ(کلیه و مثانه) 288
- 6.دعا و نیایش در میراث امام جواد علیه السّلام 289
- اشاره 289
- 1.نیایش برای طلب خیر 290
- 2.نیایش برای طلب درگذشتن از لغزش ها 292
- 3.نیایش به هنگام سفر 294
- 4.نیایش در طلب روزی 295
- 5.نیایش در پناه بردن به خدا 297
- 6.نیایش در طلب توبه 298
- 7.نیایش در طلب حج 300
- 8.نیایش برای برطرف شدن ستم 302
- 9.نیایش در شکر خدای متعال 303
- 10.نیایش برای طلب حاجت 305
- 7.در آستان مواعظ امام جواد علیه السّلام 307
معطوف منشأ این دانش ها کنیم و دریابیم چنین دانشی از امامی علیه السّلام به دست ما رسیده که از بدو تولد تا آغاز امامتش-که به یک دهه نمی رسید-آن چنان در عرصۀ دانش درخشیده است،بی تردید آن را چالشی آشکار با حریفان و مدعیان دانش خواهیم یافت.
در بحث های گذشته به گوشه هایی از تراث علمی امام جواد علیه السّلام اشاره شد و در این بخش و به منظور کامل کردن مطلب و نیز اتمام بحث به موارد دیگری از این دریای ژرف که بخشی از زندگی علمی امام جواد علیه السّلام را نشان می دهد می پردازیم.
1.میراث تفسیری
الف)از داوود بن قاسم جعفری نقل شده است که گفت:«به ابو جعفر علیه السّلام گفتم:فدایت گردم،معنی«صمد»چیست؟
فرمود:السید المصمود إلیه فی القلیل و الکثیر؛[صمد]سرور و مهتری است که در [نیازها و مسائل]خرد و کلان بدو رجوع شود[و جز او گشایشگری نباشد]». (1)
ب)نیز از او نقل شده است که گفت:«از ابو جعفر ثانی علیه السّلام پرسیدم:معنی «واحد»چیست؟
فرمود:«الذی اجتماع الألسن علیه بالتوحید،کما قال الله-عز و جل- «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللّٰهُ؛ (2)
همانی است که زبان ها بر یگانگی اش متفق هستند و خدای-عز و جل-می فرماید:«اگر از آنان بپرسی:آسمان ها و زمین را چه کسی آفرید؟قطعا خواهند گفت:آن ها را خدای آفرید.
1- (1)) .کافی 123/1.
2- (2)) .لقمان/25.