پیشوایان هدایت : خورشید سامرا، حضرت امام حسن عسگری علیه السلام جلد 13 صفحه 133

وضعیت فرهنگی

فرهنگ اسلامی در این دوره به مدد ترجمه از زبان های خارجی،به خصوص یونانی،فارسی و هندی به عربی،به طور شگفت انگیزی گسترش یافت.

اوّلین عامل در این مسأله ترغیب و تشویق مسلمانان توسط اسلام نسبت به طلب علم و دانش،به اعتبار یک امر واجب بر هر مرد و زن مسلمان بود.به همین دلیل دانشمندان از جانب خلفا،سلاطین،امرا و رجال علم و ادب دائما بر کسب علم و دانش تشجیع و ترغیب می شدند.

مراکز این حرکت فرهنگی را می توان در دربار سامانیان،غزنویان،آل بویه،حمدانیان در مشرق،و در غرب مملکت اسلام در دربار طولونیان، اخشیدیان،فاطمیان مصر و امویان آندلس جستجو نمود.

ظهور بسیاری از فرق را نیز می توان به این پدیده اضافه کرد که فرهنگ و علم را به عنوان وسیله ای برای تحقّق اهداف سیاسی خود به کار می بردند.

جدال و بحثی که میان این فرقه ها از یک سو و میان این فرقه ها و دانشمندان رسمی یعنی فقیهان سلطنتی از جانب دیگر درمی گرفت اثر بزرگی در این نهضت علمی داشت که این عصر را به خصوص در قرن چهارم هجری به رغم مشکلات کلی جهان اسلام،از حالت تفرقه،انحلال، ضعف و وهن دولت عبّاسی،از نظر علمی به صورت عصری درخشان درآورده بود (1).