- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- رساله در پنج فصل با عنوانهای: 9
- اشاره 11
- فصل اول: حج و قرآن 11
- نکات اخلاقی و تربیتی در قربانی: 39
- اشاره 46
- فصل دوم: حج و تاریخ 46
- اشاره 54
- پیامبران حجگزار 59
- امّتهایی که در مکّه درگذشتهاند 59
- تلبیه پیامبران 59
- خداوند متعهد روزی مردم مکّه است 60
- سنگ نبشته حجر اسماعیل 60
- دو سند مسین 61
- حرمت کعبه در عمل 61
- اولین خونریزی در مکّه 61
- داوری یعمربن عوف 62
- وجه نامگذاری کعبه به «بیت العتیق» 62
- اساف و نائله 63
- انحراف از دین حنیف ابراهیم علیه السلام 63
- اوّلین منحرف 63
- مولود کعبه 64
- بدعتهای حجّ جاهلی 65
- پوشش کعبه 66
- نخستین توسعه مسجد الحرام 66
- بیرون آوردن پرده کعبه 66
- اشاره 69
- حوادث گوناگون خارق العاده 69
- حج و ایرانیان 72
- هدیه به کعبه 73
- خانههای مقدس سقلاب 74
- خانههای مقدس 74
- خانههای مقدّس رومیان 75
- خانههای مقدّس یونان 75
- قبله شدن مکّه 77
- حج بهانه فرار 78
- اشاره 87
- وجه نامگذاری ماه ذی الحجه و بعض روزهای مشهور 88
- اشاره 107
- فصل سوم: حج و سفرنامه 107
- اشاره 154
- سرقت در حین رمی 159
- اشاره 161
- حاجی و ربا خواری 162
- اشاره 186
- فصل چهارم: حج در آینه شعر فارسی 186
- حج در شعر شاعران معاصر 324
- اشاره 330
- فصل پنجم: حجّ در پهنه نثر فارسی 330
... وَ للَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ استَطاعَ إلَیهِ سَبیلًا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (1)
«حج، حقّ خداوند است بر بندگان، آنان که توان مالی و جسمی دارند و قادر به سفر هستند، ملزم به ادای این حقاند. و خداوند کسانی راکه دارای شرط بوده و قادر به ادای این فریضه باشند و لی انجام ندهند، کافر شمرده است.» (2)
درباره این عمل عبادی- سیاسی، از طرف دانشوران صاحبنظر، تعبیرهای گوناگونی شده است که در کمتر موردی از عبادات دیگر، اینگونه تعابیر را میبینیم.
مؤلف وسائل الشّیعه، حج را یکی از پایههای مهم دین شمرده و گفته است:
«بُنی إلاسلام عَلی خمسة أشیاء: علیالصَّلاةِ وَالزّکاةِ وَالحَجّ وَالصَّوم وَالْوِلایَة». (3)
و همو گفته است:
«لایَزالُ الدِّینُ قائِماً ما قامَتِ الْکَعْبَةُ». (4)
و نیز آورده است: «لا تَتْرُکُوا حَجَّ بَیْتِ
1- 1- آل عمران: 96.
2- 2- تفسیر نمونه، تألیف جمعی از نویسندگان قم، چاپ اوّل 1354 تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 3، ص 19.
3- 3- وسائل الشّیعه الی تحصیل مسائل الشّریعه، محمّد بن الحسن الحرّ العاملی، تصحیح عبدالرّحیم ربّانی شیرازی، چاپ پنجم 1398 ه. تهران انتشارات مکتبة الاسلامیه.
4- 4- همان، ج 8، ص 14.