- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- رساله در پنج فصل با عنوانهای: 9
- فصل اول: حج و قرآن 11
- اشاره 11
- نکات اخلاقی و تربیتی در قربانی: 39
- فصل دوم: حج و تاریخ 46
- اشاره 46
- اشاره 54
- امّتهایی که در مکّه درگذشتهاند 59
- تلبیه پیامبران 59
- پیامبران حجگزار 59
- خداوند متعهد روزی مردم مکّه است 60
- سنگ نبشته حجر اسماعیل 60
- دو سند مسین 61
- حرمت کعبه در عمل 61
- اولین خونریزی در مکّه 61
- وجه نامگذاری کعبه به «بیت العتیق» 62
- داوری یعمربن عوف 62
- اوّلین منحرف 63
- اساف و نائله 63
- انحراف از دین حنیف ابراهیم علیه السلام 63
- مولود کعبه 64
- بدعتهای حجّ جاهلی 65
- نخستین توسعه مسجد الحرام 66
- پوشش کعبه 66
- بیرون آوردن پرده کعبه 66
- حوادث گوناگون خارق العاده 69
- اشاره 69
- حج و ایرانیان 72
- هدیه به کعبه 73
- خانههای مقدس 74
- خانههای مقدس سقلاب 74
- خانههای مقدّس رومیان 75
- خانههای مقدّس یونان 75
- قبله شدن مکّه 77
- حج بهانه فرار 78
- اشاره 87
- وجه نامگذاری ماه ذی الحجه و بعض روزهای مشهور 88
- فصل سوم: حج و سفرنامه 107
- اشاره 107
- اشاره 154
- سرقت در حین رمی 159
- اشاره 161
- حاجی و ربا خواری 162
- فصل چهارم: حج در آینه شعر فارسی 186
- اشاره 186
- حج در شعر شاعران معاصر 324
- فصل پنجم: حجّ در پهنه نثر فارسی 330
- اشاره 330
دینداری طواف کند و طواف کرد. به نزد چاه اسماعیل که آبخوران را سیراب میکند زمزمه کرد.» (1)
هدیه به کعبه
ایرانیان اموال و جواهر و شمشیر و طلای بسیار به کعبه هدیه میکردند. همین ساسان پسر بابک، دو آهوی طلا و جواهر و چند شمشیر وطلای فراوان به کعبه هدیه کرد که در چاه زمزم مدفون شد.
بعضی این اموال را به جرهمیها نسبت دادهاند، لیکن مسعودی این انتساب را به جرهمیها، به دلیل فقر آنها، رد کرده است.
وقتی نوبت پرده داری به عبدالمطّلب رسید، چاه زمزم را که پر شده بود حفّاری کرد و شمشیرها و جواهر مدفون در آن را بیرون آورد. آنها همان بود که ساسان به کعبه هدیه کرده بود.
یکی از افراد قبیله تبّع به نام «حسّان» از یمن به حجاز رفت و میخواست کعبه را ویران کند، احبار یهود او را از این کار باز داشتند و تبّع از تصمیم خود منصرف شد و کعبه را با پارچههای یمانی پوشاند و به یمن بازگشت.
مسعودی از حمله ابرهه به مکه در سال چهلم سلطنت کسری انوشیروان، که همزمان با پنجاه روز پیش از تولّد حضرت محّمد صلی الله علیه و آله بوده به تفصیل سخن رانده است و نیز جریانات جنگ عبداللَّهبن زبیر با برادرش عمرو و اینکه عبداللَّه پس از پیروزی بر عمرو دستور داد او را برهنه کردند و در مقابل مسجد الحرام آنقدر تازیانه زدند تا مرد، مطالبی آورده است. (2)
مسعودی مینویسد: بعضی گفتهاند بیتالحرام، خانه زحل بوده و چون زحل را ستاره دوام و بقا میدانستهاند، حرمت خانه را در طی قرون متمادی به جهت همین انتساب به زحل نگاه میداشتهاند. علت این باور آن بوده است که یکی از حکما به مردم
1- 1- مروج الذهب، ص 237 [نام شاعر را نتوانستم بجویم].
2- 2- همان، ج 2، ص 80.