حجاز درصدر اسلام صفحه 10

متوجه ترغیب و تشجیع مردم به امر تجارت و رشد و نمو آن گردد.

حجاز تحت تأثیر گسترش فعالیت بازرگانی قرار گرفت. پول در دست مردم زیاد شد و ثروتها افزون گردید. وارد کردن کالا از دیگر بلاد جزیرةالعرب و خارج آن رواج یافت. آنچه بیش از هر کالایی مورد توجه بازرگانان بود منسوجات مختلفی بود که از دیگر اقالیم وارد می‌کردند، حتی از بلاد دور چون خراسان و ماوراءالنهر.

مسلماً رشد بازرگانی، با رشد معاملات مالی و تبدیل نقود یا به طور کلی صرّافی همراه بود.

حجاز و سنت

کتب اصول فقه همه بر این نظر متفقند که سنت پس از قرآن مصدر قانونگذاری اسلامی است و مرادشان از «سنت» چیزی است که رسول خدا (ص) گفته یا عملی است که انجام داده یا آن عمل را از دیگری دیده و آن را تأیید نموده یا انکار ننموده است. بعضی با توسّع بیشتری، اعمالصحابه را هم سنت شمرده‌اند. چون پیامبر وصحابه، زندگی خود را در حجاز سپری ساخته‌اند، سنت عبارت از وضعیتی بود که بویژه در مدینه برقرار بوده و رسول خدا (ص) بر خلاف آن رفتار نکرد.

از زمان خلافت عثمان، پیروی از سنت چیزی بود که بر زبانها افتاده بود. هنگامی که کار خلافتش سستی گرفت بعضی از کسانی که به خلاف او برخاسته بودند، خواستار اجرای سنت رسول‌الله (ص) شدند. درمطاوی کتب، سخن از کسانی است که بر ضد او شورش کردند و از او خواستند که بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر عمل کند. کتبی که اینگونه مطالب درآنها آمده است غالباً در قرن دوم هجری نوشته شده‌اند و در آنها توضیح داده نشده که منادیان، مرادشان از متابعت از سنت پیامبر چه بوده است. در هر حال معلوم می‌شود که در میان مردم، سنت نبی ارج و احترام فراوان داشته و آن را از پایه‌های حکومت سالم می‌شمرده‌اند.

اقوال رسول اکرم (ص)، و اعمال او کهصحابه ناظر آنها بوده‌اند، مدتها به صورت شفاهی بازگو می‌شد تا آنگاه که عمر بن عبدالعزیز به خلافت نشست و به تدوین احادیث