حجاز درصدر اسلام صفحه 108

نیست. «(1)»

زهاب‌ها (اوشال)

عرّام گوید: وشل آبی است که از سر کوه تراود و کس نداند که منبع آن کجاست. «(2)» ابن منظور گوید: وشل آب اندکی است که از کوه زهد یا ازصخره- قطره قطره افتد و قطره‌ها به هم نپیوندد. و گویند این نمی‌شود مگر از بالا و قلّه کوه یا آبی است که از میان تخته سنگها اندک اندک بیرون آید. جمع وشل، اوشال است. و اوشَلَ: آب قطره قطره چکید.

ابومنصور گوید: در بادیه کوهی دیدم که در غاری از آن آب از سقف می‌چکید و در جایی گرد می‌آمد. آن را وشل می‌گفتند. این آبهای اندک قطره قطره جمع شود و به سوی مزارع به راه افتد.

از این زهابها در حجاز اندک نیست. عرّام گوید که کوههای رَضْوی و عَزْوَر را از این زهابها باشد.

در کوه قُدْس نیز زهابهایی است و نیز در نَهْب اعلی و اسفل. این دو مقابل قدس هستند. در طرف راست کسی که به سمت بالا سیر کند. نَهْب اعلی را آبی است و به سبب آن آب نخلستانهایی به نام ذوحیم و در آنجا زهابهاست.

در شُواحِط هم که کوهی است در نزدیک سَوارقیّه زهابهایی است.

در جبال ساره هم زهابهایی است شیرین و گوارا. «(3)» کوههای عرفات به کوههای طائف پیوسته است و در آنجا آبهایی است که از زهابها حاصل شود. «(4)» ابن اسحاق گوید: در غزوه تبوک، در راه آبی بود که از کوه می‌تراوید، به آن مقدار که

1- - عرام، ص 233 و یاقوت ج 3، ص 198، 419 و بکری، ص 100 و سمهودی ج 2، ص 368.
2- - عرام، ص 397.
3- - عرام، ص 434 و یاقوت ج 3، ص 331 و سمهودی ج 2، ص 331.
4- - عرام، ص 419.