حجاز درصدر اسلام صفحه 168

است. در ذوالحُلَیْفه چاهی است که مردم آن را بئر علی می‌خوانند و به علی بن ابی طالب (ع) نسبتش می‌دهند. «(1)» مسجد ذوالحُلَیْفه در کنار وادی عقیق است.

در باب فاصله آن از مدینه چند قول است. بعضی گویند شش میل و بعضی گویند هفت میل. سَمْهودی اختلاف اقوال را در این باب آورده است.صاحب «المناسک» گوید:

فاصله میان مدینه و ذوالحُلَیْفه پنج میل و نصف میل است. احمد و طبرانی و بزاز گویند که دوری آن از مدینه دو فرسخ است؛ یعنی شش میل. اسنوی و ابن حزم گویند یک فرسخ؛ یعنی سه میل.

ابوعبدالله الاسدی گوید: شجره جایی که مردم مدینه در آنجا محرم می‌شوند، پنج میل و نصف میل از مدینه دور است. از آنجا رسول خدا (ص) محرم شد. اول ذوالحُلَیْفه نصف میل پیش از آن بود. سَمْهودی گوید: من مساحت کردم، از درگاه مسجد پیامبر معروف به باب السلام تا درگاه مسجد شجره در ذوالحُلَیْفه هزار و نهصد و هفتاد و سه ذراع و نصف ذراع بود به ذراع دست و این پنج میل و دو ثلث میل می‌شود.صد ذراع کمتر، مسجد در ابتدای ذوالحُلَیْفه بود و اول ذوالحلیفه نصف میل پیش از آن است. «(2)»

بَیْداء

روبه‌روی ذُوالحُلَیْفه بَیْداء است. بَیْداء زمین مسطحی است که از آنجا مدینه را توان دید. و آن بالای دو نشانه حُلَیْفه است؛ هنگامی‌که از وادی به طرف بالا روی. در آغاز آن چاهی است. مطری در ضمن تحقیق خود گفته است که بَیْداء آنجاست که چون حاجیان از ذوالحُلَیْفه به راه افتند و به طرف مغرب فرا روند به آنجا می‌رسند. و مدینه از بیداء پیداست. «(3)» سَمْهودی گوید: بَیْداء در پایان ذوالحُلَیْفه است در آنجا دو نشانه است که مرز آن دو را مشخص می‌کند. از این رو اسدی در شماره کردن نشانه‌های میان راه می‌گوید که در آنجا که از مدینه بیرون آیند دو نشانه است و در مدخل ذوالحُلَیْفه دو نشانه و در آنجا که از ذوالحلیفه بیرون آیند دو نشانه. و در جای دیگر گوید که بَیْداء بالاتر از دو نشانه ذوالحُلَیْفه است، هنگامی

1- - سمهودی، ج 2، ص 294.
2- - بکری، ص 464.
3- - سمهودی، ص 294، ص 268.