حجاز درصدر اسلام صفحه 184

وَرِقان

میان عَرْج و رُوَیْثَه، در جانب راست کسی که از مدینه به مکه می‌آید، کوهی است به نام وَرِقان. کوهی است سیاه و آبش در رَیْم می‌ریزد. «(1)» عَرّام این کوه را وصف کرده و گفته است: کسی که از مدینه به طرف مکه به راه می‌افتد اولین کوهی که در طرف راست خود خواهد یافت وَرِقان است. کوهی است بزرگ و سیاه از سَیاله کشیده شده تا مُتَعَشّی. میان عَرْج و رُوَیْثَه و مُتَعَشّی را جِیّ گویند در وَرِقان انواع درختان باشد با ثمر و بی‌ثمر. در آنجا آبچکها و چشمه‌های آب شیرین است. از درختان آنجا خزم است و آن درختی است که برگش شبیه برگ بردی است و ساقه‌ای دارد چون ساقه نخل که از الیاف آن ریسمانهای نیکو تابند.

ساکنان وَرِقان بنی اوْسَل بن مُزَیْنه هستند. اینان بیشتر در عَمُود که کوه مُزَیْنه است زندگی می‌کنند. اسدی گوید که آن در جانب راست راه است برای کسی که از سَیاله بیرون می‌آید. و در جانب راست وَرِقان، سَیاله و رَوحاء و رُوَیْثه است و عَرْج در جانب چپ آن است. وادی مَلَل از وَرِقان سرازیر می‌شود. «(2)» وَنْهبان کوهی است که راه آن را از قُدس و آرَه جدا می‌کند.

قُدْس و آرَه

عرّام گوید: در حجاز دو کوه است که آنها را قُدْسَین گویند؛ قدس ابیض و قدس اسود.

این دو نزدیک وَرِقان هستند. اما ابیض میان آن و وَرِقان گردنه‌ای است به نام رَکوبه و آن کوهی است مرتفع که تا مُتَعَشّی میان عَرْج و سُقیا کشیده شده است. اما قدس اسود، میان آن و وَرِقان گردنه‌ای است به نام حمت. هر دو کوه قدس از آن مُزَیْنه است. و اموالشان گوسفند و شتر است. اینان در عَمُود زندگی می‌کنند در آن دو کوه آب چک‌های بسیار است. یعقوب گوید:

قُدْس و آرَه دو کوه از آنِ جُهَیْنه میان حَرَّه بنی سُلَیم و مدینه. سَمْهودی از قول هَجَری گوید:

جبال قدس در مغرب ضاف است از نَقِیع و قدس کوههایی است به هم پیوسته و بزرگ و پر از خیر در آنجا عرعر و خزم می‌روید و نیز انجیر و دیگر میوه‌ها و در آنجا بستان‌ها و منازلی است از آنِ مزینه.