حجاز درصدر اسلام صفحه 261

فصل دوازدهم: مراتع و چراگاهها درصدر اسلام

اشاره

اهل لغت در معنای «حِمی» چند تعریف به دست داده‌اند. دقیق‌ترین تعریف آن، این است که حِمی موضعی است که در آن گیاه باشد و مورد حمایت قرار گیرد تا کس دیگر آن را نچرد (قرقگاه). «(1)» این تعریف را سَمهودی آورده و برای آن تعریفی فقهی هم ارائه داده است که حِمی موضعی است از اراضی موات که کسی را حق ورود در آن نباشد تا گیاهانش بسیار گردد و مواشی خاص در آن حق چریدن داشته باشند. «(2)» از این تعریفات برمی‌آید که «حِمی» ملک عام است؛ یعنی متعلق به دولت است که برای استفاده عموم آن را در اختیارشان می‌گذارد. یا متعلق است به شیخ یا رئیس قبیله که از آن فقط خود بهره می‌برد. و دیگر افراد عشیره هم از آن استفاده توانند برد.

شافعی گوید: چون یکی از عزیزان عرب به طلب آب و گیاه به مکانی سرسبز و پرنعمت رسد، سگی را بر کوهی و اگر کوه نباشد بر تپه بالا می‌برد و سپس آن را وا می‌دارد که پارس کند تا هر جا کهصدای آن سک برود از هر طرف حمی یا چراگاه اوست. او حق دارد که با دیگران در بیرون آن بقعه بچراند و آن شمار از ستورانش را که ناتوانند یا می‌خواهد در نزدیک یا در دسترس او باشند در آن بقعه بچراند و دیگران را از ورود به آن منع کند. «(3)» از این

1- - لسانب العرب، ج 18، ص 217.
2- - سمهودی، ج 2، ص 221.
3- - الام، ج 3، ص 270 و سمهودی، ج 2، ص 224 و لسان العرب، ج 18، ص 217.