حجاز درصدر اسلام صفحه 32

بدون شک سمهودی جز این منابع که به آنها اشاره کرده است مطالب دیگری نقل کرده از منابع آنها یاد نکرده است و با سنجش مطالب کتاب می‌توان مواضع آن را پیدا کرد؛ مثلًا درصفحه 191 از اقطاعی که مروان بن حکم به ابن عیاش داده میان میل چهارم از مدینه تا ضفیره در اراضی مغیرة بن اخنس یاد کرده ولی به منبع آن اشاره نکرده است و این نص عیناً در کتاب سَمْهودی جلد اولصفحه 339 موجود است و نیز در معجم البلدان یاقوت در جلد سومصفحه 475 و به زبیر بن بکّار نسبت داده شده و این دلالت دارد بر این که تمام آن فصل تاصفحه 195 از زبیربن بکّار گرفته شده، از چیزهایی که مؤید این معنا است این است که چون به بیان املاک زبیریان می‌پردازد و زبیربن بکار به اطلاع وسیع از این امر مشتهر است و شیوه او این است که کلام خود را به شعر می‌آراید.

همچنین درباب‌العرصه (صص 200 و 201) از زبیرمطالب بسیاری برگرفته است.

در بحث از جماوات مخصوصاً از نیمهصفحه 208 تا نیمهصفحه 209 با آنچه گفتیم منطبق است. واقع این است که سَمْهودی درصفحه 206 می‌گوید که «ابن زَباله» و غیر او گفته‌اند که جماوات سه‌اند: «اولی آن جماء که بر قصر عاصم و بئر عروه جریان دارد». و این عبارت را یاقوت در جلد اولصفحه 853 نقل می‌کند و آن را به زبیر بن بکار نسبت می‌دهد.

در هر حال آنچه سمهودی از زبیر بن بکّار در باب عقیق نقل می‌کند در عین حال رنگ اندیشه او را دارد که همان دقت در جمع و تلفیق مطالب است و نیز اهتمام به اخبار و شعر و مراعات تسلسل جغرافیایی است. بطور محدود ولی با سکونی که در مباحث خود بیشتر به تسلسل مواضع جغرافیایی نظر دارد و چندان نزدیک نیست.

ابوعبدالله اسدی

از کسانی که در باب مدینه و منطقه آن مطلب نوشته‌اند، یکی ابوعبدالله بن احمد اسدی است، ولی کتاب او از میان رفته است. فقط سَمهودی در جلد دوم کتاب خود «وفاءالوفا» بیش از پنجاه مورد از او روایت کرده، با این تعبیر که «بعضی از متقدمان چنین گفته‌اند». «(1)» از