حجاز درصدر اسلام صفحه 460

رشید آن را بستد و حَمّاد بربری آن را از نو بنا کرد و دارالقَواریر نام گرفت، زیرا روی کار آن از بیرون مرمر و فُسَیْفَساء و شیشه و مینای زرد و سرخ بود.

دارالقَواریر، نزد در دوم درِ پهلوی مسعی بود وسقایه در نزد آن بود. نزدیک به خانه جبیر، خانه خیره دخت سباع بن عبدالعُزّی بود این خانه در جوار مسجدالحرام بود که بعداً داخل در مسجد شد. مهدی در بهای آن چهل و سه هزار دینار به خیره داد.

جنب خانه خیره سرای ازْرَق بن عمرو الغَسّانی بود و در کنار آن خانه حَفْصه بود که آن را دارالزَوْراء می‌گفتند و جنب آن خانه عُتْبَة بن فَرْقَد السُّلَمی بود.

مساکن بنی عَدِیّ در جاهلیت بینصفا و کعبه بود. سپس بیشترشان پیش از اسلام، پس از منازعاتی که میان ایشان و بنی عبد شمس پدید آمد، به نواحی شمال مسجد کوچ کردند و همه جز آل اصداء و آل مؤمل منازل خود را فروختند. ازرقی از منازل دیگران سخنی نمی‌گوید.

مَسْعی

زمینی که میان صفا و مروه است در بین اراضی مکه مکانتی خاص دارد؛ زیرا سعی بین صفا و مروه که عملی واجب از مراسم حج است، در آنجاصورت می‌گیرد و در آیه کریمه آمده است که: «انّ الصّفا و المَروةَ من شعائِر الله فمن حَجّ البیتَ او اعْتَمَر فلا جُناح علیه آن یطّوف بهما» (بقره: 185) این زمین را «مسعی» گویند؛ یعنی محل سعی. و ازصفا تا مروه امتداد دارد. پیش از این وادی از پایین آن پیوسته به مسجد می‌گذشت ولی بعدها در اثر توسعه مسجد از سمت شمالی و اقداماتی که برای جلوگیری از سیل صورت گرفت در مجرای وادی تغییراتی پدید آمد. مجرای وادی را تغییر دادند تا مسجدالحرام از آسیب سیلهای بنیان کن در امان بماند.

ازرقی مسعی را با تغییراتی که در آن داده شده وصف می‌کند و از برخی آثار و بناهای نزدیک و اطراف آن سخن می‌گوید. در کتب فقهی هم مسعی که جایگاه سعی بینصفا و مروه است مورد توجه قرار گرفته؛ زیرا سعی بر یک روش نیست، گاه به راه رفتن است گاه به دویدن یا سواره و یا پیاده.