حجاز درصدر اسلام صفحه 5

ضد یزید بن معاویه و جنبش عبدالله بن زبیر که از عهد یزید تا زمان عبدالملک مدت گرفت، حتی شاخه‌ای از بنی‌امیه به نام عنابس «(1)» در حجاز مقیم بودند، که همواره با خلافت اموی راه مصافات و مصادقت نمی‌پیمودند ولی این حوادث به گونه‌ای نبود که عمیقاً رابطه حجاز را با خلفا منقطع سازد؛ زیرا خلفای اموی همواره با سفر به حجاز و نواختن مردم آن دیار به اعطای صِلات و بخششها، نمی‌گذاشتند رشته مودت گسیخته گردد. بنابراین کمتر اتفاق می‌افتاد که مردم حجاز یکسره بر ضد آنها بشورند یا شورشهایشان به پیروزی رسد.

منحصر ساختن امویان، خلافت را در خاندان خود، این عقیده را در میان مردم به وجود آورده بود که خلافت منحصر در قریش است نه در قبایل دیگر.

تأثیر حجازیان در خلفای اموی، در اعمال و افعال آنان، در ترسیم خطوط کلی سیاسی و گزینش حکام ولایات وصاحب منصبان سپاه مشهود بود. با آن که انتخاب و عزل والیان به دست خلیفه بود ولی حکام ولایات در طول فرمانروایی خود از سلطه وسیعی در اداره قلمرو خود برخوردار بودند. آنها در قلمرو خود مسؤول نظم و اداره بودند؛ به عبارت دیگر آنچه را که مقام خلافت می‌خواست اجرا می‌کردند.

درست است که آنان سر بر خط خلافت داشتند ولی گاه‌گاهی هم برای انتظام امور و تعدیلاتی در کار دولت مرکزی، پیشنهادهایی عرضه می‌داشتند.

مهمترین وظایف، مخصوصاً فرمانروایی بر استانها و فرماندهی لشکر را حجازیان برعهده داشتند. پس حکام شهرها می‌کوشیدند تا به گونه‌ای رضایت خاطر آنان را جلب کنند، حجازیان که ولایات زیر نظر آنان بود در اداره بلاد سخت مؤثر بودند. از سوی دیگر رابطه نزدیک آنها با مقام خلافت این تأثیر را بیشتر کرده بود.

گفتیم که خانه‌های اینان در نزدیکی مساجد و دارالاماره‌ها بود. و این خود از مزایایی بود که فقطصاحب دولتان حجاز از آن برخوردار بودند.