حجاز درصدر اسلام صفحه 82

دریا می‌ریزد. نزدیک خَشْرَمه وادی دَعان است میان مدینه و ینبع. در آنجا چشمه‌ای است از آنِ عثمانیان. «(1)» اما غَیْقَه، ابن سکّیت گوید که آن مکانی است بر ساحل دریا، بالای عُذَیْبَه. و نیز گوید خردک آبی است و چند نخل به سمت کوه جُهَیْنَة الاشْعر. یاقوت گوید: غَیْقه مکانی است در ساحل دریا.

از وادیهایی که به غیقه پیوندد؛ یکی وادی اراک است و آن وادیی است پایین دست ثاقل و نیز طموی که کوهی است که سیلابهایش به غیقه ریزد.

فراقد از غیقه بیرون آید و به سوی وادیصفراء روان است. «(2)» بَعال نیز که سرزمینی است از بنی غِفار در نزدیکی عُسفان. و ذوظبیه موضعی است میان یَنْبُع و غَیْقه. «(3)» و ودعان وادیی است نزدیک ینبع. در آنجا آبی است از آنِ عثمانیان.

مُرَیخ، قله‌ای است سیاه نزدیک یَنْبُع میان بِرْک و وَدْعان. اصمعی گوید: مُریخه و مِمها دو آب هستند به نام شعبان در نزدیکی مَرْدمه. «(4)» میان ینبع و ساحل قاعس و مناخ و منزل که همان قب باشد، خایعان واقع شده و آن دو شعبه‌اند که یکی از غیقه آید و یکی از وادی صَّفْراء. «(5)»

عُذَیْبه و جار

در جنوب یَنْبُع عُذَیْبَه واقع شده و آن قریه‌ای است و آبی است. در جنوب عذیبه شَنُوکه است، در شانزده میلی جار. شَنُوکه حد وسط فاصله عذیبه و جار است. بارزترین مکان در جنوب یَنْبُع جار است. عَرّام در وصف آن گفته است: جار شهری است بر ساحل دریای قُلْزُم.

بارگاهی است که کشتیها از مصر و حبشه و عدن و چین و بحرین و بلاد هند به آنجا لنگر

1- - بکری، ص 506 و یاقوت ج 2، ص 577.
2- - یاقوت، ج 3، ص 829 و سمهودی ج 2، ص 354.
3- - یاقوت، ج 3، ص 903.
4- - یاقوت، ج 4، ص 514.
5- - بکری، ص 928 و یاقوت ج 3، ص 626، ج 1، ص 355.