حجاز درصدر اسلام صفحه 92

قُدْس متصل به وَرِقان است و آن جبال تِهامه است. قُدْس دو کوه است یکی قُدْس ابیض نام دارد و دیگری قدس‌اسود. میان قدس ابیض و وَرِقان گردنه‌ای است به نام رَکوبه، کوهی بلند است میان عَرْج و سُقیا کشیده شده. میان قدس اسود و وَرِقان نیز گردنه‌ای است به نامصَمت. (یاقوت: حمت. م) «(1)» هر دو کوه قُدْس از آن مزینه است دارایی‌شان مواشی است از گوسفند و اشتر. میان آن دو آبهای فراوان است. نزدیک به کوه قُدس موضع‌السر است در دیار مزینه. «(2)» در برابر قدس در طرف راست کسی که به بالا می‌رود دو کوه است به نام نَهْب‌الاسفل و نَهْب‌الاعلی. این دو کوه نیز از آنِ مُزَینه است. بنی‌لیث را هم در آن نصیبی است. در نَهْب الاعلی آبی است و نخلستانهایی. آنجا را ذوحیم (یاقوت: ذوخیمی. م) گویند در آنجا نیز جز آن چاه که گفتیم آبگیرهایی است. راه جاده میان نَهْبَین و قُدس و وَرِقان فاصله می‌افکند. بر سر این راه است عَرج. «(3)» قُدْس الابیض جبل‌العَرج نامیده شود. و آن حدود تِهامه و حجاز است، البته هرگاه از دامنه عَرْج و گردنه‌های ذات‌عِرق به سوی تهامه روی.

عَرْج قریه‌ای است دارای منبر و مسجد، وادی آنجا را مُنْبَجس گویند. در آنجا چشمه‌ای است در طرف چپ راه در دره‌ای میان دو کوه.

در نزدیک عَرج گردنه رَکوبه است. ابن زَباله گوید که رسول خدا در رَکوبه نماز به جای آورد و در آنجا مسجدی بنا کرد و آن مسجد را تِعْهِن گویند. «(4)» بکری گوید: عَرْج در دو میلی جنوب اثایه و هفده میلی شمال سُقیا واقع شده. «(5)» مجاور قُدس، القهر است و در نزدیکی آن حَذور و وادی طِلخام جای دارد. «(6)»

1- - یاقوت، ج 4، ص 39.
2- - یاقوت، ج 3، ص 76.
3- - بکری، ص 1052 و یاقوت ج 4، ص 922 و سمهودی ج 2، ص 359.
4- - سمهودی، ج 2، ص 169.
5- - بکری، ص 931، 954، 1257.
6- - بکری، ص 1100.
4- مناطق جنوب شرقی مدینه