رقابت عباسیان و فاطمیان در سیادت بر حرمین شریفین صفحه 86

امیری حج‌

عباسیان و سلجوقیان، تمایل زیادی به استوار کردن سیادت و آقایی خود بر حجاز داشتند و بر ذکر نام خود در خطبه‌های منابر حرمین تأکید داشتند. روش دیگر آنان، توجه به مسائل مربوط به حج و حجاج و منصب امیر الحاج بود. «امیرالحاج» کسی بود که سرپرستی کاروان حج عراقی به سوی حجاز به وی واگذار می‌شد. وی این مسؤولیت را از بغداد که مرکز خلافت عباسی بود بر عهده می‌گرفت تا وظایف امیری را به انجام برساند.

وظایف او، شامل حرکت دادن حجاج در مسیر، سرپرستی سیاسی و نظارتی و اداری و نیز اداره امور مربوط به انجام شعائر ویژه حج برای همه مسلمانان در مکه بود. از جمله شرایط امیر الحاج آن بود که فردی مطاع، عاقل، شجاع، با هیبت و هادی (1) باشد. به طور معمول، مهم ترین وظایف امیر الحاج چنین بود:

1. ساماندهی حجاج در وقت حرکت و فرود در هر منزل، به گونه‌ای که پراکنده نشده و گرفتار راهزنان عرب نشوند.

2. نظم بخشیدن به حرکت حجاج در طول مسیر و نیز در وقت فرود در منزل به گونه‌ای که هر طایفه‌ای در محلی معین جای گیرند و هر گروه محل خویش را در طول حرکت و زمان فرود در منزل بشناسد. این وظیفه‌ای است که جزیری با عنوان «تقطیر و تعقیب» به عنوان یک وظیفه بزرگ برای مراعات مصلحت حجاج و جلوگیری از ازدحام و برخورد و