- مقدمه 1
- پیوند «زمزم» و «کوثر» 10
- اشاره 10
- رمز و راز انقطاع 16
- پیوند زمزم و کوثر 17
- زمزم سر آغاز تکوین مکّه 20
- اسامی و مشخصات زمزم 23
- چرا زمزم را زمزم نامیدند؟ 29
- مشخصات زمزم 36
- سرآغاز پیدایش زمزم 42
- اشاره 42
- زمزم پدیدهای تاریخساز 44
- سرگذشت هاجر و اسماعیل 56
- خانه و آرامگاه هاجر و اسماعیل 57
- نگاهی به سرگذشت اسماعیل علیه السلام 60
- بنیانگذاران امّالقری 62
- اشاره رمزگونه به وارثان اسماعیل 63
- ثمرات القلوب 64
- چگونگی جوشش زمزم 68
- روایات و دیدگاهها 70
- و امّا روایات: 71
- اشاره 71
- تحلیل نهایی بحث 82
- تبرّک و استشفا به زمزم 88
- اشاره 88
- زمزم در منابع اسلامی 90
- منابع اهل سنّت و شفابخشیِ زمزم 94
- سیره نبوی و آب زمزم 96
- برکات و آثار معنوی زمزم 98
- هدیه آوردن آب زمزم 99
- سنّت تبرّک و استشفا به زمزم در سیره مسلمانان 101
- راز شفا بخشیِ زمزم 101
- آب زمزم و شفا از سرطان 106
- ردّ شبهات در خواص آب زمزم 110
- تحلیلی از شفا بخشیِ زمزم 115
- پاسخ به بخش دیگر پرسش 121
- اشاره 124
- زمزم در تحولات تاریخ 124
- اشاره 134
- چارهجویی برای کم آبی 137
- خواب عبدالمطّلب در روایت کلینی 138
- تاریخ حفر زمزم به وسیله عبدالمطّلب 149
- خاندان عباس و سقایت زمزم 151
- اشاره 156
- منابع طبیعی زمزم و آبهای مکّه 156
- الف: بارانها و سیلها 158
- ب: چشمهها و چاههای دیگر مکّه 162
- ج: مواد معدنی زمزم 165
- د: پاکسازی 166
- ه: استعمال و استفاده از زمزم 169
- و: آداب آشامیدن زمزم 172
ص: 141
بازمیگردد. زمان «مرّة بن کعب و کلاب بن مُرّه» چاههایی بود که مشهورترین آنها چاه «رم» نام داشت و «مرّة بن کعب ابن لؤی» آن را حفر کرد و نیز چاه «ضم» که «کلاب بن مرّه» حفرش نمود.
گویند «قصیّ بن کلاب» جدّ بزرگ عبدالمطّلب حاجیان را در حوضچههایی از پوست آب میداد. او از خارج مکّه آب میآورد تا زائران بیتاللَّه بنوشند. (1)
3- عبدالمطّلب و حفر زمزم
اشاره
عبدالمطّلب نیای گرامی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را منزلتی است رفیع. او چهره برجسته بنیهاشم و قریش و برترین مرد موجّه مکّه بود که سقایت حاجیان را بر عهده داشت.
مقام و منزلت عبدالمطّلب، علاوه بر شخصیت خانوادگیاش، ایمان و شجاعت و بزرگواری و کیاست او بود که جایگاه اجتماعی او را در میان مکّیان و اعراب منطقه موجّه میساخت و داستان گفتگوی او با ابرهه که به قصد ویران کردن مکّه آمده بود، در تواریخ معروف است که از
1- نک: زمزم، ص 17، یحیی حمزه کوشک؛ و اخبار مکّه ازرقی، ج 2، ص 227- 213