ساختمان مسجد الحرام - مکه مکرمه صفحه 15

ص: 22

انسان در گرداگرد مسجد برپا کردند و برای روشنایی مسجد، بر فراز آن چراغ‌هایی نهادند.

عمر، همچنین فرمان داد تا با استفاده از صخره‌های بزرگ، و بدون بکارگیری شن و آهک، آبراهی را که سیل درّه ابراهیم را به درون مسجد می‌آورد، ببندند؛ این اوّلین سدّی بود که در مکّه ساخته شد.

به سال 26 ه. (646 م) در عصر عثمان، باردیگر مسجد نیاز به توسعه یافت تا مردمانی بیشتر را در خود جای دهد؛ بنابراین، خانه‌هایی دیگر را خریدند وفضای مسجدرا گسترش‌دادند. تااین‌زمان، مسجدسقف نداشت.

عثمان در اطراف مسجد، رواقهایی ساخت تا بر نمازگزاران سایه افکند.

پس از هم‌پیمانی حجازیان با عبداللَّه بن زبیر، در سال 64 ه. (684 م)، یزید بن معاویه فرمانده سپاه خود، حصین بن نمیر را به مکّه گسیل داشت.

مکّیان، هراسان از یورشهای او، پیرامون بیت‌اللَّه‌الحرام خیمه‌زدند، امّا حصین برفراز کوههای احمر و ابوقبیس- در دو سوی مکّه- منجنیق نهاد و بر ابن زبیر و یارانش آتش بارید. شعله‌های آتش پوشش کعبه را دربرگرفت و با نفوذ آن به درون خانه، کعبه نیز سوخت. با مرگ یزید محاصره مکّه پایان یافت، امّا در نتیجه یورشهای پیشین، سنگ دیوار کعبه از بالا تا پایین فرسوده شده، حجرالأسود نیز سه‌پاره گشته بود. ابن‌زبیر پاره‌های سه‌گانه آن را به هم پیوند داد و آن‌را برای نگهداری، در خانه خود نهاد.

پس‌ازآن، ابن‌زبیر سرشناسان شهررا گردآورد وبا ایشان درباره بازسازی کعبه به رایزنی پرداخت و همگان پذیرفتند. در این عملیات، طول کعبه از هجده ذراع به بیست و شش ذراع رسید و با افزودن نُه ذراع، بلندای آن به بیست و هفت ذراع بالغ شد. عرض دیوار آن را نیز دو ذراع درنظر گرفتند و در میان کعبه سه ستون، در یک ردیف نهادند، در حالی که پیش از آن