ساختمان مسجد الحرام - مکه مکرمه صفحه 17

ص: 24

آن افزود. وی در زاویه شمال‌غربی، گلدسته‌ای فراز آورد که به مناره باب‌العمره شهرت یافت. منصور هفت در ورودی برای مسجد گشود.

مهدی عبّاسی در سال 161 ه. (777 م) حجّ گزارد و فرمان نوسازی مسجدالحرام را صادر کرد. به منظور توسعه مسجد، خانه‌هایی چند خریداری شد و از جمله با تخریبِ سرای شیشه‌گران، که حدّفاصل مسجد و مسعی (محلّ سعی صفا و مروه) بود، فضای مسجد گسترش یافت. دو شبستان جدید نیز به مسجد افزوده شد که آن را با چوب ساج پوشاندند.

مهدی پنج درِ جدید هم به مسجد گشود.

هنگامی که مهدی به سال 164 ه. (780 م) حجّی دیگر به‌جای آورد، دریافت که مسجد از سه طرف گسترش یافته و سمت جنوبی آن، به دلیل قرار داشتن در امتداد آبراهه درّه ابراهیم، به شکل خود باقی مانده است و از همین‌رو، کعبه در وسط مسجد قرار ندارد. پس مهندسان را فراخواند و با آنان به رایزنی نشست و گفت: «... ناگزیرم مسجد را چنان گسترش دهم که کعبه در میان مسجد قرار گیرد، هرچند تمامی بیت‌المال را هزینه کنم ...» ازرقی گوید: مسجد در آن زمان، یکصد و بیست هزار ذراع؛ یعنی بیشتر از هشتادهزار مترمربع مساحت داشت. افزوده‌های ساختمانی مهدی، بزرگترین و مهمترین عملیات گسترش مسجد بود که با کارهای بعد از آن، هرگز سنجیدنی نیست. برخی از جزئیات این توسعه چنین است:

ستون‌های مسجد به 484 ستون رسید که هریک ده‌ذراع ارتفاع وسه ذراع محیط داشت وبیشتر آنها با طلا آراسته‌بود، بر شماری ازستون‌ها نیز نقشهای اسلامی می‌درخشید. در آن میان، دو ستون نقشه بازسازی مسجد در عصر مهدی عباسی را نشان می‌داد و با خط کوفی جلی و بدون نقطه، بر آن مطالبی نوشته، با رنگ سیمین زیور یافته بود. در زمان وی، طاقهای مسجد