ساختمان مسجد الحرام - مکه مکرمه صفحه 45

ص: 52

بر اساس و بنیادی ویژه، به نمازخانه و گذرگاه تقسیم گردیده‌اند. محلهای نماز معمولًا در فضایی مربّع با ضلع 15 متر قرار دارند و از چهار طرف، گذرگاههایی به عرض 5 متر آنها را احاطه کرده‌اند. در مقابلِ ورودیهای اصلی، سرسراهایی بزرگتر، و در دوسوی آنها محوّطه‌ای سه‌گوشه قرار دارد، که از آنها نیز برای نماز استفاده می‌شود؛ بنابراین، از ورودیِ باب ملک عبدالعزیز و باب‌العمره تا صحن مسجد، سه ردیف محل نماز می‌باشد که دو ردیف نخست اندکی بالاتر و ردیف سوم هم‌سطح شبستان قدیم است. نمازخانه‌های نزدیک مسعی، به جای اختلاف در سطح اندکی شیب دارند.

مساحت مسعی در زیرزمین 1600 متر، در همکف 8400 متر و در طبقه بالا 8200 مترمربّع است. در تمام مسجدالحرام، مجموعاً 37 محوطه چهارگوش، هریک با 225 متر مساحت و 8 فضای مستطیل، هریک با 375 متر مساحت، برای برپایی نماز ساخته شده است. گذرگاه‌های پیرامونی نیز، در مجموع 16808 متر مربع مساحت دارند و در مراسم حج و آیین‌های نماز جمعه، از آنها هم برای نماز استفاده می‌شود. بدین ترتیب، روی‌هم در سه طبقه، 63837 مترمربّع فضا برای نماز درنظر گرفته شده است.

مساحت و گنجایش

عملیات توسعه جدید دقیقاً در ضلع غربی حرم، در منطقه سوق‌الصغیر، بین باب‌العمره و باب ملک عبدالعزیز اجرا شده است. در زیر، به مساحت بخشهای مختلف مسجد در مراحل گوناگون اشاره می‌شود: