حج در قرآن صفحه 40

مسواك زدن براي بهداشت دندان و دستگاه گوارش و بهداشت كامل انسان خيلي مفيد است. اما آيا اسلام آن را واجب كرده است؟ چرا نكرده است؟ اين حديث از پيغمبر اكرم(ص) است كه مي فرمايد:«اگر نبود كه بار امّتم سنگين مي شد، مسواك را با هر نماز بر آن ها واجب مي كردم»1 بحث، در«تاثير» است، و اين كه چرا واجب نكرده است؟ براي اين كه در عين حال بار مجموع واجب و تكاليف، سنگين نشود. مگر هر چيز خوبي بايد در اسلام واجب باشد تا انسان عمل كند؟ بحث ما نيز در مورد حج اين است كه آيا اين تمرين در اين دوره خوب است يا نه؟ جنبه هاي وجوب، بررسي هاي گوناگون مي خواهد، بحث اين است كه حج اگر حج باشد، نماز اگر نماز باشد و روزه اگر روزه باشد آيا مي تواند اين نقش سازنده فردي و خودسازي فردي را ايفا كند؟ يك انسان كه در طول زندگي مي تواند از همسرش برخورداري جنسي داشته باشد اگر گاه به گاه يك تمرين سالانه داشته باشد كه حتي از همسرش هم نتواند استفاده جنسي كند اين تمرين مي تواند اراده ي انسان را در برخورد با امكانات استفاده يا بهره گيري نامشروع جنسي قوي كند و نوعي تقوي و درجه اي از خودداري متكي به ضمير ناخودآگاه به او بدهد.2 البته نه اين كه حساب كنيم اين مي تواند همه را درست كند، عوامل تقوي ساز در اسلام، بسيار است يكي از آن ها هم حج است. سوال اين جاست كه آيا تمرين في الجمله مي تواند اين اثر را داشته باشد يا نه؟

احكام حج، تمرين خودسازي

اسلام مي گويد گاهي اوقات تو عادت داري به اين كه هرچه به دستت مي رسد مي شكني مثلاً درختي كه زيبائي مي دهد و سرمايه عمومي هم هست، از كنار آن كه مي گذري قلمه ي آن را مي شكني، حالا مي گويد اين چند روز اگر يكي از گياه هاي معمولي حرم را هم، در حال احرام بكني گناه كرده اي. حتي يك خار را هم نبايد بشكني. اين تمرين سالانه است. يا به عنوان مثال مي گويد اي آقاي نازك نارنجي در فلان جا شغل لازمي وجود دارد اما كثيف است شما صحيح كه براي انجام آن شغل تشريف مي بريد كثيف مي شويد عصر هم موقع بازگشت، دوش حمام را براتان آماده كرده اند با صابون خودتان را تميز كنيد و بيرون بيائيد اما شما مي گوئيد: درست است كه من مي توانم تميز بيرون بيايم اما تحمل هفت يا هشت ساعت كثافت، كار مشكلي است. اصلاً اين شغل را مي گذاريم براي ديگري و او هم مي گذارد و مي گذردو.... آن وقت بايد متصديان آن شغل را از خارج وارد كنيد از همان هائي كه محيط اجتماعي شان از محيط اجتماعي شما بسيار تميز تر است.

پس مسلمان را بايد به گونه اي تربيت كرد كه عنداللزوم با كثافت موقت هم بسازد. اين خيلي جالب است كه با آن كه اسلام اين قدر روي تنظيف تكيه دارد در ايام احرام ديگر تكيه اش را از روي تنظيف برمي دارد و حتي مي گويد بهتر است لباس احرام را اصلاً عوض نكنيد ولو كثيف باشد گاهي اين چيزها به نظر خيلي ها، نشانه عقب افتادگي و سنت هاي خرافي اسلام مي ايد ولي سربزنگاه اجتماعي كه مي رود به افراد كه مي گوئيد آقا شما بايد تشريف بياوريد فلان كار را انجام بدهيد نمي آيد

به عنوان نمونه از يكي از كشورهاي پيشرفته يعني آلمان مثالي نقل ميكنم. در آن جا دستگاه هاي حرارتي دارد كه چه در سابق كه با زغال سنگ كار مي كرد و چه حالا كه با گازوئيل كار مي كند با سابقه چند ده سال يا چند صد سال. دودكش ها عموماً دوده ي چرب مي گيرد و احتياج به پاك كردن دارد.

اين هم يك شغل است. آقائي صبح با لباس سياه بايد برود اين دودكش ها را(حتي آن ها كه وسائل مدرن دارند) با وسائلي تميز كند و اين دوده ها به سروكله اش مي نشيند بعد بايد پائين برود و دوده ها را جمع آوري كند.شركت هائي هم هست كه اصلاً عهده دار اين كار هستند و هر خانواده اي با يك شركتي قراداد دارد كه ساليانه مبلغي مي گرد و سر موقع هم مي آيند و دودكش ها را پاك مي كنند.

حالا اگر بنا بشود دودكش پاك كن در جامعه اصلاً وجود نداشته باشد يا بايد دستگاه حرارتي را خواباند و يا بايد از خارج افرادي وارد كرد. حالا اين يك شغل خيلي پيش پا افتاده است شغل هاي دشوارتر ديگري هم وجود دارد.

براي گرفتن گذرنامه جهت حج به آزمايشگاهي رفته بودم زيرا احتياج داشتم به اين كه گاهي كنند كه من سابقاً ابتلاء به بيماري عفوني نداشته ام لذا احتياج به تجزيه مدفوع داشت. براي اين كه در تسريع بشود، به خود سالن آزمايشگاه رفتم. در همه جاي سالم آزمايشگاه بوي تعفن به مشام مي خورد و عده اي پزشك و كمك پزشك مشغول بودند. از ساعت 5/8 صبح تا ساعت 5/4 بعداز ظهر آن ها سرگرم آزمايش بودند. حالا آيا مي شود گفت اين شغل متعفن هم شغل شد؟

با عده اي ازا ين جوانان صحبت مي كردم كه بيائيد شما رشته پزشكي را انتخاب كنيد. مي گفتند پزشكي شغل خوبي است ولي دو تا عيب دارد يكي اين كه كثيف است و ديگر اين كه شب و نصف شب آدم را بيدار مي كنند و لذا به درد نمي خورد. مي گوئي دهات ما هم به پزشك احتياج دارد. اگر اين دهاتي، اگر اين ايلاتي بايد اصلاح بشود بالاخره بايد افرادي بروند اين ها را اصلاح كنند.

يك پزشك بايد برود چيز يادشان بدهد، يك عالم ديني بايد برود تربيت ديني شان بكند، يك هوشياري دهند، اجتماعي بايد برود به آن ها هوشياري اجتماعي بدهد والا همين طور از دور، كه درست نمي شود. مي گويد بله، بله، اما آدم كه با آن جا مي رود و مي خواهد با آن ها بنشيند شپش از سرو روي او بالا مي رود.، به او بايد گفت خوب تحمل كن و بعد بيرون كه مي آئي لباست را عوض كن و ضدعفوني كن، پاسخ مي دهد: همان دو روز اول شپش آدم را مي كشد.