مناسک حج صفحه 41

[واجبات طواف]

اشاره

و امّا واجبات داخل در حقیقت آن:

[اوّل ابتداء کردن است به حجر الأسود]

پس اوّل: ابتداء کردن است به حجر الأسود به نحوی که تمام بدن او مرور کند بر تمام حجر الأسود، و چون تحقق این معنی بر وجه حقیقت بسیار متعسّر بلکه متعذّر است، اکتفا می شود در تحقق آن به آن که محاذی نماید پیش ترین اجزاء بدن خود را با پیش ترین اجزاء حجر الأسود، و لهذا کلام واقع شده در تعیین جزئی که از انسان مقدّم بر همه اجزاء بدن اوست، که آیا آن جزء طرف بینی است، یا طرف انگشت ابهام پاها است، یا مختلف می شود، حتّی آن که در بعضی که فی الجمله بطین اند جزء اوّل شکم است.

و اما جزء مقدّم حجر الأسود پس در زیر تنکه نقره پنهان است و پر واضح است که ملاحظه محاذات مذکوره در غایت تعسر است خصوصا با ازدحام شیعه و سنی در طواف، با آن که در آن جا دو سنگ نصب کرده اند که شخص طواف کننده به ملاحظه آنها تحصیل علم یا مظنه به محاذات حجر الأسود می کند، لهذا اختلاف واقع شده میانه علماء متاخّرین قدّس اللّه اسرارهم در رفع این مشقت و حرج بر چند وجه:

وجه اوّل: منع وجوب ابتداء به اوّل حجر الأسود است [بلکه] آن قدر که واجب است ابتداء به حجر است نه اوّل آن.

وجه دوّم: آن که محاذات عرفیه کفایت می کند یعنی همین قدر که در عرف گویند که مقابل اوّل حجر الأسود است.

وجه سوّم: آن که شخص مکلّف از اندکی پیش تر نیّت کند که ابتداء دور واجب از محاذی حجر بوده باشد و انتهاء آن به همان

موضع محاذی،