- مقدّمه حضرت آیه اللّه العظمی مکارم شیرازی (مدّ ظلّه العالی) 1
- پیشگفتار 2
- اشاره 2
- فصل اوّل : سوره بقره 5
- شأن نزول : این چگونه وحی آسمانی است ، که مثل به عنکبوت و مگس می زند؟ 5
- آیه 5
- شأن نزول : تحریف تورات به خاطر یک مهمانی 6
- شأن نزول : صفات محمّد(صلی الله علیه وآله) را بازگو نکنید 7
- شأن نزول : کتمان بشارت های تورات به ظهور پیامبر(صلی الله علیه وآله) 8
- شأن نزول : یهود قبل از بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و بعد از بعثت ! 9
- شأن نزول : میکائیل آری ، جبرئیل خیر 11
- شأن نزول : لجاجت و عناد 12
- شأن نزول : سوء استفاده از کلمات و هشدار 13
- شأن نزول : پرسش و درخواست های غیرمنطقی 14
- شأن نزول : کشمکش یهود و نصاری 16
- شأن نزول : جلوگیری از بهره وری از معابد الهی 17
- شأن نزول : به هر سو رو کنی خدا می بینی 18
- شأن نزول : ملّت های لجوج 20
- شأن نزول : توصیه یعقوب به فرزندان 21
- شأن نزول : نه یهود و نه نصاری ، آئین ابراهیم 22
- شأن نزول : شهیدان زنده اند 23
- شأن نزول : صفا و مروه از شعائر الهی 24
- شأن نزول : کیفر کتمان کنندگان 25
- شأن نزول : استفاده از نعمت های خدا در زمین 26
- شأن نزول : کتمان آیات الهی 27
- شأن نزول : معیار ارزش انسان ها 28
- شأن نزول : قصاص ، زندگی است 29
- شأن نزول : بگو خدا به همه نزدیک است 30
- شأن نزول : روزه تا شب 31
- شأن نزول : هلال ماه چه فایده ای دارد؟ 32
- شأن نزول : جنگِ مجاز و ممنوع 33
- شأن نزول : یاد خدا به جای تفاخر بر گذشته 34
- شأن نزول : انسان های دو چهره را بشناسید 36
- شأن نزول : ماجرای لیله المبیت 37
- شأن نزول : بهشت را به بها می دهند 39
- شأن نزول : استهزاء نسبت به مؤمنان ! 39
- پی نوشتها 40
- شأن نزول : انفاق به خویشاوندان 40
- پی نوشتها 41
- شأن نزول : نبرد در ماه های حرام 41
- شأن نزول : پرسش درباره شراب و قمار و ایتام ! 43
- شأن نزول : زنان مشرک ، شایسته همسری نیستند 45
- شأن نزول : حکم آمیزش در ایام عادت 46
- شأن نزول : سوگندهای درست و نادرست 47
- شأن نزول : طلاق ، سه بار بیش نیست 48
- شأن نزول : حکم ازدواج با همسر اوّل پس از سه طلاق 48
- شأن نزول : از ازدواج ممانعت نکنید 49
- شأن نزول : شرکت در نماز جماعت 50
- شأن نزول : احیای مردگان 51
- شأن نزول : معامله پر سود 53
- شأن نزول : اجبار در دین ممنوع است 54
- شأن نزول : انفاق از اموال پاک ، آری 56
- شأن نزول : انفاق در راه خیر 57
- شأن نزول : انفاق به فقرای آبرومند 58
- شأن نزول : انفاق در هر زمان به جا است 59
- شأن نزول : ربا ممنوع ! 60
- آیات و ترجمه 61
- فصل دوّم : سوره آل عمران 61
- شأن نزول : ملاقات فرستادگان مسیحیان با پیامبر اسلام(ص) 62
- شأن نزول : دستاویز و بهانه جوئی اهل کتاب 66
- پی نوشتها 67
- شأن نزول : ملاک شکست و پیروزی ، آخر کار است 67
- شأن نزول : نبرد حق و باطل 68
- شأن نزول : حکم تورات را اجرا کنید 69
- شأن نزول : پیروزی بر ایران و روم 71
- شأن نزول : تعبیّت ، دلیل محبّت 73
- شأن نزول : آفرینش مسیح چون آفرینش آدم 74
- شأن نزول : مباهله ، آخرین راه 75
- شأن نزول : ابراهیم(علیه السلام) نه یهودی بود و نه نصرانی ، مسلم بود 78
- شأن نزول : تلاش برای تزلزل مؤمنان 79
- شأن نزول : از قریب یهود بر حذر باشید 79
- شأن نزول : امانتداران و خائنان 80
- شأن نزول : سوگند برای منافع مادّی 82
- شأن نزول : تحریف در اداء کلمات 83
- شأن نزول : توطئه ای برای بدنامی 84
- شأن نزول : پذیرش توبه 86
- پی نوشتها 87
- شأن نزول : مرگ در حال کفر 87
- شأن نزول : ایرادهای دیگر یهود ! 89
- شأن نزول : آتش افروزی یهود 91
- شأن نزول : اتحاد ! اتحاد ! 93
- شأن نزول : از تهدید نترسید 95
- شأن نزول : تقابل صالحان و ناصالحان 96
- شأن نزول : یهودیان را مَحرم اسرار ندانید 97
- شأن نزول : زیان های بی انضباطی 99
- شأن نزول : محمّد پیامبر است ، اساس ، اسلام است 100
- شأن نزول : شهیدان زنده اند ، بشارت به بازماندگان 102
- شأن نزول : تعقیب دشمن 104
- شأن نزول : خدا فقیر است و ما اغنیاء 106
- شأن نزول : نشانه صدق پیامبر از نگاه تورات 108
- شأن نزول : رابطه آزمایش و سرزنش 109
- شأن نزول : محاصره اقتصادی و مشکلات آن 113
- شأن نزول : نماز بر جنازه نجاشی از راه دور 114
- آیات و ترجمه 115
- شأن نزول : سرپرستی ایتام 115
- فصل سوّم : سوره نساء 115
- شأن نزول : ازدواج با دختران یتیم 116
- شأن نزول : حکم ارث در میان خویشاوندان 117
- شأن نزول : سهام ارث 118
- شأن نزول : ارث از همسر از طریق نادرست 119
- شأن نزول : ازدواج با همسر پدر ممنوع 121
- شأن نزول : مهریه ها را بپردازید 121
- شأن نزول : مردان و زنان ، هر کدام سهم خود را دارند 122
- شأن نزول : خداوند مشرکان را نمی آمرزد 124
- شأن نزول : ادعاهای واهی 126
- شأن نزول : خباثت تا کجا؟ ! 127
- شأن نزول : امانت ها را به اهلش بسپارید 128
- شأن نزول : داوری خواستن از طاغوت ممنوع 129
- شأن نزول : ملاکِ ایمان حقیقی ! 131
- شأن نزول : بشارت به مؤمنان حقیقی 132
- شأن نزول : جهاد به هنگام دستور 133
- شأن نزول : جهاد و تشویق مؤمنان 134
- شأن نزول : ساده نگری و مسامحه کاری ! 135
- شأن نزول : پیشنهاد اصلاح را بپذیرید 136
- شأن نزول : شدّت عمل 138
- شأن نزول : کیفر قتل عمد 139
- شأن نزول : حکم قتل خطائی 139
- شأن نزول : پذیرش اقرار به اسلام 140
- شأن نزول : هجرت از سرزمین کفر 142
- شأن نزول : نماز خوف 143
- شأن نزول : در برابر هر سلاحی ، سلاح مشابهی 144
- شأن نزول : اتهام سرقت به یک مسلمان 147
- شأن نزول : عدم انعطاف 149
- شأن نزول : کیفر انتخاب راهی جز راه مؤمنان 150
- شأن نزول : ارزش هر کس به عمل است 151
- شأن نزول : رفع اختلافات خانوادگی 153
- شأن نزول : لزوم ایمان به همه انبیاء 154
- شأن نزول : شرکت در جلسات منافقان ممنوع 155
- شأن نزول : از بهانه های یهود 156
- شأن نزول : مسیح(علیه السلام) بنده خدا است 156
- شأن نزول : ارث خواهران و برادران 157
- فصل چهارم : سوره مائده 158
- شأن نزول : حکم شکار با سگ و باز شکاری 158
- آیات و ترجمه 158
- شأن نزول : مجازات مفسد فی الارض 159
- شأن نزول : حکم تورات درباره زنای محصنه 160
- شأن نزول : داوری غیر عادلانه ممنوع 163
- شأن نزول : هم پیمانی با یهود ممنوع 164
- شأن نزول : آیه ولایت 165
- شأن نزول : هشدار در مورد انتخاب دوست 168
- شأن نزول : ایمان به همه پیامبران 169
- شأن نزول : آیه تبلیغ 170
- شأن نزول : عمل به تورات ، انجیل و قرآن 182
- شأن نزول : نخستین مهاجرت در اسلام و ثمرات آن 184
- شأن نزول : سنّت پیامبر و تبعیت از آن 190
- شأن نزول : تحریم قطعی خمر و قمار 193
- شأن نزول : گذشته ها گذشته 195
- شأن نزول : حکم شکار در سفر حجّ 196
- شأن نزول : از پرسش های بی جا بپرهیزید 197
- شأن نزول : شاهد گرفتن هنگام مرگ 199
- شأن نزول : من مأمورم نخستین مسلمان باشم 201
- آیات و ترجمه 201
- فصل پنجم : سوره انعام-اعراف-انفال 201
- شأن نزول : مستمندان ، یاران راستین اسلام 203
- شأن نزول : ارشاد و گرنه کناره گیری 205
- شأن نزول : انکار نزول قرآن 206
- شأن نزول : مدّعیان کاذب 207
- شأن نزول : بت ها شفیع کسی نیستند 208
- شأن نزول : پیشنهاد معجزه 209
- شأن نزول : ایمان حمزه ، افسر رشید اسلام 212
- شأن نزول : انتخاب پیامبر(صلی الله علیه وآله) از بین مردم 213
- آیات و ترجمه 214
- شأن نزول : رفیق شما دیوانه نیست 214
- شأن نزول : هنگام برپائی رستاخیز 215
- آیات و ترجمه 216
- شأن نزول : من بشارت دهنده ام 216
- شأن نزول : حکم انفال و غنائم 217
- شأن نزول : توبه ابولبابه 218
- شأن نزول : توطئه قتل پیامبر(صلی الله علیه وآله)و زمینه هجرت 221
- شأن نزول : کمک های مالی مردم مکّه برای نبرد بدر 224
- فصل ششم : سوره توبه 225
- آیات و ترجمه 225
- شأن نزول : ایمان ، برترین افتخار 226
- شأن نزول : حرکت به سوی جهاد 230
- شأن نزول : بهانه جوئی برای عدم شرکت در جهاد 231
- شأن نزول : دشمنان سرسخت 232
- شأن نزول : این حُسن است ، نه عیب 233
- شأن نزول : آتش کیفر دشمنی با خدا 234
- شأن نزول : توطئه قتل پیامبر(صلی الله علیه وآله) 236
- شأن نزول : تکذیب و انکار 238
- شأن نزول : ثعلبه و ثروتمندی او 240
- شأن نزول : کمک مالی به جهاد ، محبوب خدا 242
- شأن نزول : کسانی که از شرکت در جهاد معذورند 244
- شأن نزول : باز هم توبه ابولبابه 246
- شأن نزول : هیچ عذری پذیرفته نیست 246
- شأن نزول : پشیمانی از شرکت نکردن در جهاد 248
- شأن نزول : ماجرای مسجد ضرار 249
- شأن نزول : استغفار برای مشرکان ممنوع 253
- شأن نزول : پیش از ابلاغ تکلیف ، مجازاتی نیست 254
- شأن نزول : یک درس بزرگ ! 255
- شأن نزول : وجوب تحصیل علوم دینی 258
- فصل هفتم : سوره یونس-هود-نحل-رعد-ا . سرا . 259
- آیه و تر جمه 260
- شأن نزول : ظاهری زیبا و باطنی خبیث 263
- شأن نزول : درخواست برادری با علی(علیه السلام) 264
- شأن نزول : درخواست معجزات از سر لجاجت 265
- شأن نزول : تبلیغات گمراه کننده 267
- شأن نزول : رستاخیز حتمی است 267
- شأن نزول : معامله پر سود 268
- شأن نزول : هشدار از بیعت شکنی 269
- شأن نزول : ثروت دنیا فانی است 271
- شأن نزول : تغییر وظائف 272
- شأن نزول : تقیّه 273
- شأن نزول : مزاحمت و آزار به هنگام قرائت قرآن 274
- شأن نزول : شأن نزول های ساختگی 276
- شأن نزول : تصمیم گیری مشرکان درباره پیامبر 279
- شأن نزول : درخواست معجزات از سر لجاجت 280
- شأن نزول : تحقیق درباره پیامبر 284
- شأن نزول : اسماء حسنی الهی 284
- شأن نزول : با پاکدلان باش نه متکبّران 286
- شأن نزول : موسی و خضر 288
- شأن نزول : علم بی پایان خداوند 289
- فصل هشتم : سوره مریم - طه- حج - نور 291
- آیات و ترجمه 291
- شأن نزول : من مأمورم 297
- شأن نزول : زندگی پس از مرگ 298
- شأن نزول : محبّت علی(علیه السلام) در دل های مؤمنان 299
- شأن نزول : این همه رنج بر خود تحمیل نکن 301
- شأن نزول : گرایش سودگرایانه 302
- شأن نزول : مجاهدان میدان بدر 303
- شأن نزول : نصرت خدا حتمی است 303
- شأن نزول : دفاع در هر حال و در هر زمان 304
- شأن نزول : انتخاب رسول با خدا است 306
- شأن نزول : ازدواج با زنان زناکار بر مؤمنان حرام است 306
- شأن نزول : لعان چیست و در چه موردی؟ 308
- شأن نزول : اتهام ناموسی و وظائف مؤمنان 311
- شأن نزول : از کمک های مالی دریغ نکنید 318
- شأن نزول : نگاه به نامحرم ممنوع 319
- شأن نزول : عفّت در دوران عزوبت 320
- شأن نزول : داوری با رسول خدا است ! 322
- شأن نزول : مشکلات مسلمانان صدر اسلام 323
- شأن نزول : حنظله غسیل الملائکه 324
- آیات و ترجمه 325
- فصل نهم : سوره فرقان قصص عنکبوت روم لقمان احزاب 325
- شأن نزول : پیامبر از جنس مردم است 326
- شأن نزول : راه و روش تو ، راه و روش پیامبران پیشین 327
- شأن نزول : در انتخاب دوست به هوش باشید ! 329
- شأن نزول : دانشمندان اهل کتاب اسلام می پذیرند 331
- شأن نزول : علی(علیه السلام) ، داماد پیغمبر(صلی الله علیه وآله) 331
- شأن نزول : عشق و علاقه به وطن 333
- شأن نزول : آزمایش حتمی و همگانی است 334
- شأن نزول : احسان به والدین 335
- شأن نزول : هجرت ، یک وظیفه مسلّم 336
- شأن نزول : در طریق هدایت نباید وحشت کرد 337
- شأن نزول : پیشگوئی ، معجزه دیگر پیامبر(صلی الله علیه وآله) 338
- شأن نزول : غنا و موسیقی ممنوع 339
- شأن نزول : از کفار و منافقان اطاعت مکن 340
- شأن نزول : انسان یک قلب دارد 341
- شأن نزول : خواسته های همسران پیامبر و پاسخ آنها 342
- شأن نزول : آیه تطهیر درباره چه کسانی است؟ 344
- شأن نزول : قرب و منزلت زن و مرد در پیشگاه خدا 349
- شأن نزول : مؤمنان در برابر فرمان خدا و رسول حق انتخاب ندارند 350
- شأن نزول : بهانه های همسران پیامبر و فرمان الهی 352
- شأن نزول : مؤمنان و آداب زندگی 353
- شأن نزول : رعایت حجاب در مورد محارم 355
- شأن نزول : حجاب احترام زنان مؤمن 356
- فصل دهم : سوره فاطر-یس-ص - زمر شوری زخرف جاثیه احقاف فتح 357
- آیات و ترجمه 357
- شأن نزول : آن که نخستین بار آفرید ، بار دیگر زنده می کند 363
- شأن نزول : ادّعاهای بدون عمل 363
- شأن نزول : پاسخ دندان شکن به کفار قریش 364
- شأن نزول : اگر خورشید را در دست راستم قرار دهند . . . 365
- شأن نزول : موحّدان عصر جاهلی 367
- شأن نزول : قرآن احسن الحدیث است 368
- شأن نزول : تهدید بر خشم بت ها 369
- شأن نزول : یأس از رحمت خدا ممنوع 370
- شأن نزول : مودّت و محبت بستگان پیامبر(صلی الله علیه وآله) 373
- شأن نزول : رابطه ثروت و طغیان 374
- شأن نزول : چگونگی ارتباط پیامبران با خداوند متعال 375
- شأن نزول : پاسخ قاطع به ایراد «ابن زبعری» 376
- شأن نزول : هوای او خدای او 377
- شأن نزول : تهیدستان یاران اصلی اسلام 378
- شأن نزول : اسلام اجنّه 381
- شأن نزول : داستان صلح «حدیبیه» 383
- فصل یازدهم : سورههای حجرات طور نجم حدید مجادله 386
- آیات و ترجمه 386
- شأن نزول : بر فرمان های خدا و پیامبر پیشی نگیرید 392
- شأن نزول : از اقدام بدون تحقیق بر حذر باشید 395
- شأن نزول : اصلاح بین دو گروه مؤمن 397
- شأن نزول : مسخره ، سوء ظنّ ، تجسّس و غیبت ممنوع 398
- شأن نزول : نگوئید ایمان آورده ایم 399
- شأن نزول : خداوند از تمام اسرار آگاه است 401
- شأن نزول : تو نه کاهنی ، نه شاعر و نه مجنون 401
- شأن نزول : هر کس بار خود را بر دوش می کشد 402
- شأن نزول : در برابر نام خدا خاشع باشید 403
- شأن نزول : پاداش اهل ایمان و تقوا 404
- شأن نزول : ظِهار ، مجازات ، و راه حلّ 405
- شأن نزول : کیفر نجواکنندگانِ بدجنس 408
- شأن نزول : احترام کسانی که وارد مجلس می شوند 409
- شأن نزول : صدقه ، قبل از نجوا 410
- فصل دوازدهم : سورههای حشر ممتحنه - صفّ جمعه منافقون تغابن تحریم حاقّه معارج 411
- آیات و ترجمه 411
- شأن نزول : عبرت ها 418
- شأن نزول : انفال ، ملک حکومت اسلامی 421
- شأن نزول : محبّت خالص 422
- شأن نزول : به عهد و پیمان منافقان اعتماد نکنید 424
- شأن نزول : ماجرای نامه حاطب بن ابی بلتعه 425
- شأن نزول : از مواد صلح نامه حدیبیه 428
- شأن نزول : گفتار بدون عمل 429
- شأن نزول : داد و ستد هنگام اقامه نماز جمعه 430
- شأن نزول : ماجرای عبداللّه بن ابی و تهدید مسلمانان 430
- شأن نزول : نحوه رفتار همسر ، با خانواده و فرزندان 433
- شأن نزول : توطئه همسران پیامبر(صلی الله علیه وآله) 434
- شأن نزول : نه سخن شاعر است و نه کاهن ! 435
- آیات و ترجمه 439
- فصل سیزدهم : سورههای جنّ مدثّر - انسان عبس مطفّفین فجر لیل 439
- شأن نزول : ایمان آوردن جنّیان 450
- شأن نزول : خدا ولید را بکشد ! 452
- شأن نزول : سندی بزرگ بر فضیلت اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) 456
- شأن نزول : چرا با دیدن یک مرد نابینا چهره در هم می کشی؟ ! 460
- شأن نزول : وای بر کم فروشان ! 464
- شأن نزول : فردا نوبت ما است 467
- شأن نزول : ای روح آرام و مطمئن ! 468
- شأن نزول : بخیل را بنگرید ! 469
- اشاره 471
- فصل چهاردهم : سورههای ضحی علق قدر عادیات - تکاثر همزه فیل ماعون کوثر کافرون مَسَد اخلاص فلق 471
- شأن نزول : خدا تو را به خود وانگذاشته 489
- شأن نزول : نزول نخستین آیات قرآن 490
- شأن نزول : یک شب برابر هزار ماه 492
- شأن نزول : سوگند به اسب های میدان نبرد 493
- شأن نزول : تفاخر و زیادت طلبی نا به جا ، از بی خردی است 494
- شأن نزول : مگر داستان اصحاب فیل را نشنیده ای؟ ! 496
- شأن نزول : آثار تکذیب دین در امور زندگی 502
- شأن نزول : به تو کوثر دادیم ! 502
- شأن نزول : هرگز معبودان شما را نمی پرستم 504
- شأن نزول : مرگ بر ابولهب ! 504
- شأن نزول : توصیف کامل از خدا 506
- شأن نزول : پناه به شکافنده افق تاریک ! 507
مقدّمه حضرت آیه اللّه العظمی مکارم شیرازی (مدّ ظلّه العالی)
می دانیم قرآن مجید به صورت تدریجی در 23 سال به مناسبت های مختلف نازل شده است که مفسران آنها را «شأن نزول» می نامند .
به دست آوردن این مناسبت ها تأثیر مهمی در فهم معانی و محتوای این آیات و رفع هر گونه ابهام دارد ، حتی در بعضی از موارد اگر شأن نزول ها از ما گرفته شود اجمال و ابهام بر معنی آیه حاکم می گردد .
به همین دلیل از قدیم الایام علمای تفسیر تلاش فراوان در به دست آوردن این شأن نزول ها کرده اند و آنها را در کتب تفسیر و گاه در کتاب مستقل جمع آوری نموده
اند .
افسوس که علمای اسلام در قرن اوّل ظهور این آئین که این شأن نزول ها روشن بود تلاش کافی برای حفظ و نقل آن نکردند و مقداری از آنها از دسترس ما خارج شده است .
ولی آنچه امروز در اختیار ماست باز مقدار قابل ملاحظه و پرارزشی است که باید آنها را در تفسیر آیات قرآن مغتنم شمرد .
ما در «تفسیر نمونه» تا آنجا که میسّر بود به نقل این شأن نزول ها و استفاده از آنها در تفسیر آیات کوشیده ایم ، بدیهی است گردآوری همه آنها و چینش آن در کنار هم به علمای تفسیر بینش بیشتر و به توده های مردم آگاهی خوبی برای بررسی و فهم آیات قرآن خواهد داد .
اکنون خوشوقتیم که فاضل ارجمند و دانشمند گرامی و پرتلاش جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای امامی (دامت تأئیداته) دامن همّت به کمر زده و این شأن نزول ها را با سلیقه خاص و به صورت جالبی گردآوری و تبیین کرده و در دسترس عموم قرار داده است .