شان نزول آیات قرآن برگرفته از تفسیر نمونه صفحه 403

«مجمع البیان» ، ذیل آیات

مورد بحث ; «بحار الانوار» ، ج 9 ، ص158 ، و ج 22 ، ص55 ; «قرطبی» ، ج 17 ، ص111 .

شأن نزول : در برابر نام خدا خاشع باشید

برای آیه مورد بحث ، شأن نزول های متعددی نقل شده از جمله این که :

آیه مزبور یک سال بعد از هجرت ، درباره منافقان نازل شده است ، به خاطر این که روزی از «سلمان فارسی» پرسیدند : از آنچه در «تورات» است برای ما سخن بگو ! ، چرا که در «تورات» مسائل شگفت انگیزی است (و به این وسیله می خواستند نسبت به قرآن ، بی اعتنائی کنند) در این هنگام ، آیات آغاز سوره «یوسف» نازل شد ، «سلمان» به آنها گفت : این قرآن «احسن القصص» و بهترین سرگذشتها است ، و برای شما از غیر آن نافع تر است .

مدتی از تکرار سؤال خودداری کردند ، باز به سراغ «سلمان» آمدند و همان خواهش را تکرار کردند ، در این هنگام ، آیه : أَللّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ . . . : «خداوند بهترین سخن را نازل کرده کتابی که آیاتش (از نظر لطف و زیبائی و معنی) همانند یکدیگر است آیاتی مکرر دارد (اما تکراری شوق انگیز) که از شنیدن آیاتش لرزه بر اندام کسانی که در برابر پروردگارشان خاشعند می افتد . . . » نازل شد . (1)

باز ، مدتی از تکرار این سؤال ، خودداری کردند و بار سوم به سراغ «سلمان» آمدند و همان درخواست را تکرار کردند ، در این هنگام ، آیه مورد بحث نازل

شد (و آنها را مؤاخذه کرد که : آیا موقع آن نرسیده است که در برابر نام خدا خشوع کنید و از این سخنان دست بردارید) .

در شأن نزول دیگری ، آمده است : یاران پیامبر(صلی الله علیه وآله) در «مکّه» در خشکسالی و زندگی سختی به سر می بردند ، هنگامی که مهاجرت کردند به فراوانی و نعمت رسیدند وضع آنها دگرگون شد ، و قساوت بر قلوب عده ای چیره گشت ، در حالی که لازم بود ، بر ایمان و یقین و اخلاص آنها ، به خاطر مصاحبت با قرآن افزوده شود (آیه فوق نازل شد و به آنها هشدار داد) . (2)