شان نزول آیات قرآن برگرفته از تفسیر نمونه صفحه 408

شأن نزول : کیفر نجواکنندگانِ بدجنس

در مورد آیه مورد بحث ، دو شأن نزول نقل شده که هر کدام مربوط به یک قسمت از آیه است :

نخست این که : جمعی از یهود و منافقان در میان خودشان ، جدا از مؤمنان ، نجوا می کردند و سخنان در گوشی می گفتند ، و گاه با چشم های خود اشاره های ناراحت کننده ای به مؤمنان داشتند ، مؤمنان هنگامی که این منظره را دیدند گفتند : ما فکر می کنیم خبر ناراحت کننده ای از بستگان و عزیزان ما که به جهاد رفته اند به آنها رسیده و از آن سخن می گویند ، و

همین باعث غم و اندوه مؤمنان می شد ، هنگامی که این کار را تکرار کردند مؤمنان به رسول خدا(صلی الله علیه وآله) شکایت نمودند ، پیامبر(صلی الله علیه وآله)دستور داد : هیچ کس در برابر مسلمانان با دیگری نجوا نکند ، اما آنها گوش ندادند ، باز هم تکرار کردند ، آیه فوق نازل شد (و آنها را سخت بر این کار تهدید کرد) . (1)

در صحیح «بخاری» و «مسلم» و بسیاری از کتب تفسیر ، نقل شده که گروهی از

یهود ، خدمت پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمدند و به جای «السَّلامُ عَلَیْکَ» گفتند : «السّامُ عَلَیْکَ یا أَبَا الْقاسِمِ» (که مفهومش مرگ بر تو یا ملالت و خستگی بر تو) بود ، پیامبر(صلی الله علیه وآله) در جواب آنها فرمود : وَ عَلَیْکُم ! (همین بر شما باد ! ) «عایشه» می گوید : من متوجه این مطلب شده گفتم : عَلَیْکُمُ السّامُ وَ لَعَنَکُمُ اللّهُ وَ غَضِبَ عَلَیْکُم : «مرگ بر شما ، خدا لعنت کند شما را ، و بر شما غضب کند» !

پیامبر به من فرمود : مدارا کن و از خشونت و بدگوئی بپرهیز !

گفتم : مگر نمی شنوی؟ می گویند : «مرگ بر تو» ! فرمود : مگر تو هم نشنیدی که من در جواب «علیکم» گفتم ، اینجا بود که خداوند آیه فوق را نازل کرد که هنگامی که این گروه نزد شما می آیند ، تحیتی می گویند که خدا چنان تحیتی به شما نگفته است . (2)

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللّهُ لَکُمْ وَ