شان نزول آیات قرآن برگرفته از تفسیر نمونه صفحه 422

شأن نزول : محبّت خالص

مفسران در شأن نزول این آیه ، داستان های متعددی نقل کرده اند ، «ابن عباس» می گوید : پیغمبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) روز پیروزی بر یهود «بنی نضیر» به انصار فرمود : «اگر مایل هستید اموال و خانه هایتان را با مهاجران تقسیم کنید ، و در این غنائم با آنها شریک شوید ، و اگر می خواهید اموال و خانه هایتان از آن شما باشد و از این غنائم چیزی به شما داده نشود»؟ !

انصار گفتند : هم اموال و خانه هایمان را با آنها تقسیم می کنیم ، و هم چشم داشتی به غنائم نداریم ، و مهاجران را بر خود مقدم می شمریم ، آیه فوق نازل شد و این روحیه عالی آنها را ستود . (1)

در حدیث دیگری می خوانیم : کسی خدمت پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمد عرض کرد : گرسنه ام ، پیغمبر(صلی الله علیه وآله) دستور داد از منزل غذائی برای او بیاورند ، ولی در منزل حضرت غذا نبود ،

فرمود : چه کسی امشب این مرد را میهمان می کند؟ مردی از انصار ، اعلام آمادگی کرد ، و او را به منزل خویش برد ، اما جز مقدار کمی غذا برای کودکان خود چیزی نداشت ، سفارش کرد ، غذا را برای میهمان بیاورید ، و چراغ را خاموش کرد و به همسرش گفت : کودکان را هر گونه ممکن است چاره کن تا خواب روند ، سپس زن و مرد بر سر سفره نشستند و بی آن که چیزی از غذا در دهان بگذارند دهان خود را تکان می دادند ، میهمان گمان کرد آنها نیز همراه او غذا می خورند ، و به مقدار کافی خورد و سیر شد ، و آنها شب گرسنه خوابیدند ، صبح خدمت پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمدند پیامبر(صلی الله علیه وآله) نگاهی به آنها کرد و تبسمی فرمود (و بی آن که آنها سخنی بگویند) آیه فوق را تلاوت کرد و ایثار آنها را ستود .

در روایاتی که از طرق اهل بیت(علیهم السلام) رسیده می خوانیم : میزبان علی(علیه السلام) و کودکان فرزندان او ، و کسی که کودکان را گرسنه خواباند بانوی اسلام فاطمه زهرا(علیها السلام) بود . (2)

باید توجه داشت داستان اوّل ممکن است شأن نزول آیه باشد ، ولی دومی نوعی تطبیق پیامبر(صلی الله علیه وآله) است که در مورد این میهمانی ایثارگرانه ، آیه را تلاوت فرمود ، بنابراین نزول آیات در مورد انصار منافاتی با میزبان بودن علی(علیه السلام) ندارد .

بعضی نیز نوشته اند : این آیه ، در مورد جنگجویان «احد» نازل شده که هفت نفر از

آنها سخت تشنه و مجروح بودند ، کسی آبی به مقدار نوشیدن یک نفر آورد و سراغ هر یک رفت به دیگری حواله داد ، و او را بر خود مقدم شمرد ، و سرانجام همگی تشنه ، جان سپردند و خداوند این ایثارگری آنها را ستود . (3)

ولی روشن است ، این آیه در داستان «بنی نضیر» نازل شده ، اما به خاطر عمومیت مفهوم آن قابل تطبیق بر موارد مشابه است .