شان نزول آیات قرآن برگرفته از تفسیر نمونه صفحه 5

10 / 8 / 1385

فصل اوّل : سوره بقره

آیه

إِنَّ اللّهَ لایَسْتَحْیی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَهً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللّهُ بِهذا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثیراً وَ یَهْدی بِهِ کَثیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقینَ

خداوند از این که به (موجودات ظاهراً کوچکی مانند) پشه ، و حتی کمتر از آن ، مثال بزند شرم نمی کند . (در این میان) آنها که ایمان آورده اند ، می دانند که آن ، حقیقتی است از طرف پروردگارشان ; و اما آنها که راه کفر را پیموده اند ، (این موضوع را بهانه کرده) می گویند : «منظور خداوند از این مَثَل چه بوده است؟ ! » (آری ، ) خدا جمع زیادی را با آن گمراه ، و گروه بسیاری را هدایت می کند ; ولی تنها فاسقان را با آن گمراه می سازد !

شأن نزول : این چگونه وحی آسمانی است ، که مثل به عنکبوت و مگس می زند؟

جمعی از مفسران از «ابن عباس» در شأن نزول آیه فوق چنین نقل کرده اند : هنگامی که خداوند در آیات گذشته پیرامون منافقین ، دو مثال بیان کرد (مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نارا . . . و أَوْ کَصَیِّب مِنَ السَّماءِ) منافقین گفتند : خداوند برتر و بالاتر از این است که چنین مثال هائی بزند ، و از این راه در وحی بودن قرآن اظهار تردید کردند ، در این موقع آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت . (1)

بعضی دیگر گفته اند : هنگامی که در آیات قرآن ، مثل هائی به «ذباب» (مگس) و «عنکبوت» زده می شد ، جمعی از مشرکان این موضوع را

بهانه قرار داده ، زبان به انتقاد گشودند و مسخره کردند که این چگونه وحی آسمانی است که سخن از «عنکبوت» و «مگس» می گوید؟ آیه فوق نازل شد و با تعبیراتی زنده به آنها جواب داد . (2)

وَ آمِنُوا بِما أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ وَ لاتَکُونُوا أَوَّلَ کافِر بِهِ وَ لاتَشْتَرُوا بِآیاتی ثَمَناً قَلیلاً وَ إِیّایَ فَاتَّقُونِ