سوگنامه فدک صفحه 248

از آنچه در قرآن است تجاوز نکنید.

و ایضا از آن حضرت راجع به توحید و اختلاف مردم در آن سؤال شد، آن حضرت فرمودند:

«سبحان من لا یحد و لا یوصف لیس کمثله شی‌ء و هو السمیع البصیر [466] ».

منزه است کسی که برای او حدی نیست و در وصف نمی‌گنجد و مانند او موجودی شنوا و بینا نیست.

در اینجا ممکن است سؤال شود که اگر خدا وصف نمی‌شود پس چگونه می‌گویند عالم است، قادر است، مرید است، متکلم است، بصیر است، سمیع است، و امثال این صفات؟

جواب آن است که اولا خداوند متعال خود را به اوصاف ستوده که از راه کتاب و سنت به ما رسیده است. پس او خود را وصف کرده، و نه ما او را. ثانیا: ذکر اوصاف او به طور کلی اشکالی ندارد و در این جهت بحثی نیست؛ بلکه بحث در اینست که می‌شود او را آن‌طور که هست وصف نمود. مثلا می‌شود گفت: علم و قدرت او چه‌اندازه است، یا نه؟ آنچه محال است بیان حد واندازه وصف او است، نه اصل وصف. چه خوب گفته است حکیم سنایی آنجا که می‌گوید.

نتوان وصف تو گفتن که تو در فهم نگنجی

نتوان شبه تو جستن که تو درو هم نیایی

پس همچنانکه عقول از ادراک کنه ذات او عاجز است زبانها در وصف او ناتوانند.

اوهام را راهی به او نیست

حضرت می‌فرماید: «و من الاوهام کیفیته»، یعنی پی بردن اوهام به کیفیت او