میقات حج-جلد 36 صفحه 2

رسیدن به بهشت و ثواب یا به انگیزه گریز از عذاب دوزخ انجام می‌شود. برای رسیدن به اخلاص نیز، از جمله باید با راه‌ها و روش‌هایی آشنا شد که ابلیس از آن‌ها وارد می‌شود و بهره می‌گیرد و عبادت را تباه می‌سازد، مثل ایجاد تردید در اصل خدای متعال، یا ارزش و جایگاه دین و نقش آن در مدیریت جامعه، یا جاودانگی تعالیم اسلام و قدرت‌داشتن بر پاسخگویی به نیازهای روز. اگر از این راه‌ها نتوانست، حسنات او را از راه دیگری می‌سوزاند و خاکستر می‌سازد، راه آلوده‌ساختن به گناهان، یا آمیختن نیت به ریا و خودنمایی.

پاکی مال

گام دیگر پس از پاک‌سازی درون از ریا و عوامل عمل‌سوز، پاک‌سازی مال از حقوق شرعی است و بدون آن نماز و عبادات و حج انسان تباه می‌شود. حاجی که بخواهد با مال و ثروتی که حقوق دیگران به آن تعلّق گرفته، هزینه سفر حج و تهیه جامه احرام و قربانی و ... را بپردازد، نماز و طواف و حجّش باطل می‌شود و از قربانی حرام بهره‌ای نمی‌برد و از مسیر طاعت و بندگی که جوهره حج و عبادات دیگر است، دور می‌شود.

اهتمام به ادای این حقوق لازم است و سهل‌انگاری در پرداخت خمس و حقوق واجب مالی و امروز و فردا کردن، حاجی را در پرتگاه این تباهی عمل و عبادت قرار می‌دهد و نوعی بی‌توجهی به سپاس نعمت‌های الهی به‌شمار می‌رود.

همسفر خوب

حج، علاوه بر آن‌که عبادت است، یک سفر و کوچ هم محسوب می‌شود. نقش همسفر و همراه در موفقیت‌آمیز بودن سفر را نمی‌توان انکار کرد، به‌خصوص اگر این همسفر، عهده‌دار کارهای کاروان و مدیریت حج زائران باشد. همسفر خوب کسی است که این ویژگی‌ها را داشته باشد: دین‌شناسی و آگاهی از مسائل شرعی، راستگو و درست‌کردار و امین بودن، صبوری و داشتن سعه صدر و ظرفیت و تحمّل.

برترین و کارآمدترین همسفر و همراه انسان «خدا» است که می‌تواند پیوسته تکیه‌گاه و همدم و مونس انسان قرار گیرد و ضعف انسان را به قدرت خویش جبران کند و در مشکلات، هراس زائر را به ایمنی تبدیل سازد و او را تقویت روحی و ایمانی کند.

«دعا» کلید ارتباط با این همدم دایمی است و انس با او، انسان را از احساس تنهایی نجات می‌دهد.

حج، کوچ فکری و روحی

عبادت، برای رساندن انسان به ارزش‌های برتر معنوی و گسستن از وابستگی‌های مادّی است. روح، کششی به‌سوی بالا و افق‌های متعالی دارد و عبادت، زمینه‌ساز این ارتقای روحی است وسبک‌بالی روح، در سایه پرستش فراهم می‌آید. نمازهای روزانه، مثل شستشوی پنج نوبت در آب که بدن را پاک می‌کند، پاک‌ساز روح از آلایش‌های گناهان است. حج نیز با آن‌که در سراسر عمر یک بار واجب است، همین نقش را ایفا می‌کند و ویژگی‌ها و کیفیتی که در این عبادت نهفته، آن‌را امتیاز می‌بخشد و رنج‌های سفر و تنگناهای انجام اعمال، پالاینده روح و بیدارگر فکر است. «عامل کیفی» حج، جبرانِ «عامل کمّی» را بر عهده دارد و حج را به مثابه حضور در یک میدان نبرد می‌سازد. از این