در حریم حرم: سفرنامه حج سال ۱۳۷۴ شمسی صفحه 142

و خلوت‌ترین وقت برای طواف بود. یکی دو ساعت دیگر بشدّت شلوغ می‌شد. شب که قیامت بود. الحمدللَّه طواف و نماز و سعی و طواف نساء و نماز طواف، همه را انجام دادم و ماشین گرفته به سمت منا آمدم تا غروب را درک کنم.

سر راه خیمه‌ها، از جلوی مسجد خیف که می‌گذشتم، دیدم اذان مغرب نزدیک است. وضو ساخته و نماز مغرب و عشاء را در آنجا خواندم، خواستم بیرون آیم، دیدم میز گردی با حضور دو تن از اساتید دایر شد که پیرامون شرک و ایمان بود. مقداری نشسته به بحثها گوش کردم ولی چون می‌خواستم به دعای کمیل ایرانیها که امشب در چادر بعثه بود برسم، از خیر آنصحبتهای تکراری و نیشدار گذشتم.

در راه،صف درازی دیدم که از همه ملّیتها در آن بود. از یکی پرسیدمصف برای چیست؟ گفت: قرآن و کتاب و شام توزیع می‌کنند. گفتم: این آخری عمده‌تر از همه است! و ... خندید. و واقعاً برای انبوهِ هزاران نفری که شب و روز را در سایه پلها و گذرگاهها و حاشیه خیابانها و داخل اتومبیلهای خود می‌گذرانند و کاروانی نیست که غذا بدهد و پذیرایی کند، شامِ رایگان و «فی سبیل اللَّه»، طبیعی است که چنانصف طولانی پدید آورد.

گمشدگان‌

نزدیک چادرهای ایرانیها که رسیدم، پیر مردی نشانی کاروان