در حریم حرم: سفرنامه حج سال ۱۳۷۴ شمسی صفحه 2

می‌روند، خاطرات آن را همچون تابلوهایی شفاف و گویا و به یاد ماندنی، در ذهن و دل دارند و برای این و آن بازگو می‌کنند. اگر ذوق و قلمی هم داشته باشند، به نگارش سفرنامه حج می‌پردازند، چه در همان سفر، چه پس از بازگشت. از این رهگذر، حجم قابل توجهی از آثار مکتوب، پدید آمده و می‌آید (چه مطبوع و چه خطّی) که برخی از آنها بخاطر زیبایی قلم، محتوای خوب، گزارشگریهای ارزشمند تاریخی و زاویه دید نو، ماندگار می‌شود، حتی گاهی به زبانهای دیگر هم ترجمه می‌گردد و گذشت زمان از ارزش و اعتبار آنها چه بعنوان اثری ادبی یا نوشته‌ای تاریخی نمی‌کاهد. ماندگاری اینگونه سفرنامه‌ها، بسته به دقّت و موشکافیهای نویسنده و تحلیلهای برخاسته از چشم باز و دل روشن و آگاهیهای مستند است؛ مثل گزارشهای خبری که بعضی تنهاصفحه جراید را پر می‌کند، و برخی ارزشمند و راهگشا و خواندنی و ماندنی است. در ورای سفرنامه‌ها نیز، گاهی فکری نو، نگاهی جدید نهفته که از کنار مسائل، حوادث،صحنه‌ها و انسانها بسادگی و سرعت نمی‌گذرد، بلکه درنگ و دقت و کاوش دارد و محصول آن تأمّلات را در اختیار دیگران می‌نهد.

*** سفرنامه‌های حج، اگر تنها در حدّ نقل وقایع روزانه و مشاهدات روزمرّه باشد که اغلب برای همه پیش می‌آید، چندان ارزش نمی‌آفریند. ولی برخی فراتر از ظواهر، آنسویصحنه‌ها را