- پیشگفتار 1
- اشاره 8
- سفرنامه مکّه 8
- حرکت از نجف 9
- آغاز راه 9
- چاه سلمان 11
- راه زبیده 11
- جنگ و گریز 13
- جنگ تفنگ 13
- تقسیم تفنگچیها 14
- یورش پر زور 17
- مقررات ویژه 17
- صحرای بیآب 18
- ماجرای عجوزه 18
- عرب سلیبی 19
- بیستم ماه 20
- شمارش حاجیان 20
- قصبچه جبل 21
- گرگ و آهو 21
- کوچ از جبل 22
- مستجده 23
- به سوی مکّه 23
- صحرای مخوف 24
- هجوم راهزنان 25
- گدای برهنه 26
- پیاده روی در گِل 27
- برکه عقیق 28
- پنجم ذیحجّه 29
- احرام سنّیها 29
- وادی احرام 29
- چشمه امام حسن علیه السلام 30
- شیخ عرب حربی 31
- حدّ حرم 32
- چاه امام حسین 32
- محمل حضرت فاطمه علیها السلام 33
- محمل عایشه 33
- ورود به مکّه 34
- حرکت به سوی منی 34
- وقوف در عرفات 34
- ورود به منی 35
- بیتوته در مشعرالحرام 35
- خروج از مکّه 36
- محلّ ولادت پیامبر صلی الله علیه و آله 36
- بازگشت به مکّه 36
- رقص گدایان 37
- جادّه سلطانی 38
- وادی فاطمه 38
- چاه متبرّک 39
- عربهای سماواتی 41
- ماجرای شگفت 41
- مراسم روضه خوانی 43
- بندر رابغ 43
- قلعه شیخ علی 44
- حاج شامی 45
- چهارشنبه هفتم محرم 46
- جمعه نهم 47
- مدینه منوّره 47
- زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله 48
- مدینه منوّره 48
- ظلم به عجمها 49
- زیارت وداع 50
- قبرستان احد 50
- خار مغیلان و عولج 51
- ده مخروبه 52
- مسابقه تیراندازی 53
- وفور نعمت 54
- ایلات جبلی 55
- بازگشت به مستجده 55
- ده کفار 56
- حاجیان عکامنما 57
- مهارت در تیراندازی 58
- بازدید امیر 59
- تماشای تفنگها 60
- خانه امیر 61
- حمل باقرکاشی 63
- حرکت از جبل 64
- جادّه سلطانی 66
- عصبانیت شاهزاده 66
- گوش بُری 68
- برکه شراف 68
- حراج شترها 69
- تخریب آثار 70
- رأس سلمان 71
- عین سیه 71
- به سوی کربلا 72
- شب اربعین 73
- اشاره 75
- سفرنامهای شیرین و پرماجرا (1296 ه. ق.، میرزا عبدالغفار نجم الملک منجّمباشی) 75
- از طهران تا خانقین: 76
- عزم زیارت 76
- صنعت قالی بافی 77
- راهزنان در نوبران 77
- در قصر شیرین 78
- حمل جنازه 79
- عتبات عالیات 79
- قبر عزیر نبی 80
- مداین 80
- حرکت به طرف بصره 80
- بصره 81
- بوشهر 82
- حرکت به سوی جدّه 83
- عدن 84
- باب المندب 84
- مسقط 84
- جدّه 85
- سعدیّه 86
- ورود به مکّه معظّمه 87
- کعبه و بیت اللَّه الحرام 88
- حجر الأسود 88
- دکّه برده فروشان 89
- حجر اسماعیل 89
- مولد حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله 90
- منا و عرفات 90
- صفا و مروه 91
- به عزم مدینه طیّبه 92
- قبرستان بقیع 93
- مظلومیت شیعیان مدینه 94
- برخورد خشن با عجمها 95
- بوّاب کریه المنظر 96
- ممنوعیت زیارت 96
- سفرنامه حاج لطفعلی خان اعلایی 102
- اشاره 102
- حرکت از همدان 109
- (ورود به کرمانشاه) 110
- (اعدام و امنیّه) 115
- (اول خاک عراق و گمرکخانه) 118
- (تلگراف خانه بغداد و بانک شاهی) 120
- بازار بغداد 122
- (حرکت به کربلای معلا) 124
- ظلم چیست و ظالم کیست؟ 126
- (ورود به کربلای معلا) 127
- (جوانمردترین اشخاص عالم) 127
- (حرکت به نجف اشرف، عودت به کاظمیین) 128
- (شرافت نتیجه دیانت است) 129
- (تذکرهخانه بغداد) 131
- (حرکت از کاظمیین به شام) 132
- (ورود به شامات) 133
- حرکت از شام ورود به بیروت 135
- (حرکت از بیروت- حریق گمرکخانه) 137
- حرکت از معوسا 140
- حرکت از پرت سعید و اتفاقات سویس 141
- حرکت از سویس و ملاقات یک نفر هندی 145
- ورود به بندر ینبوع 146
- محرم شدن و حرکت به مکّه معظّمه 148
- ورود به مکه معظمه 149
- اعمال طواف و دخول به مکّه و صفا و مروه 150
- جهت وجوب مکه و نتایج آن 151
- توقف در مکّه معظّمه و قبرستان ابوطالب علیه السلام 153
- حرکت به طرف منی 155
- حرکت به طرف جدّه 157
- ورود به طور سینا و اتفاقات آن 158
- رسیدن به فلسطین 160
- حرکت از شام به طرف بغداد 161
- حرکت به طرف کاظمیین و ورود و اتفاق روز عاشورا در آن 163
- عقیده بنده در قسمت نفاق 164
- اندرز 165
- حرکت به کربلا و خروج از بین النهرین 166
- حرکت به طرف ایران و گمرک خانه 167
- حرکت به طرف کرمانشاهان 168
- رحمت پروردگار در همه احوال و نتیجه حرف نشنیدن 169
- حرکت از پائین طاق به طرف کرمانشاهان 170
- لمؤلفه 170
- حرکت از همدان 173
- اعتذار و یک قسمت از لوازم سفر 173
- اشاره 175
- مشکلات حاجیان از زبان سفرنامه‌نویسان 175
- پیشگفتار 176
- 1- سختی و دشواری راههای ارتباطی 179
- 2- حمل و نقل نامناسب 184
- سفر با کشتی 186
- 3- رفتار بد و نامناسب حملهداران با حجاج 187
- 4- حیلههای حملهداران 189
- 5- ناامنی و دزدی 191
- 6- مشکل قرنطینه حاجیان 197
- 7- برخورد نامناسب با حاجیان هنگام ورود به جدّه 198
- 8- اخاذی از حاجیان 200
- 9- کمبود آب 201
- 10- نبود امکانات بهداشتی 203
- 11- کمتوجهی به اعمال و مناسک حج حاجیان 206
- 12- رعایت نکردن نظافت در اماکن مقدسه 207
- 13- رفتار غیرانسانی با بیماران و فوتشدهگان 209
- 14- رفتارهای تبعیض آمیز 211
- 15- اخذ رشوه برای زیارت 212
- 16- ندانستن زبان دوّم 214
- پی نوشتها 215
- خاتمه 215
پیشگفتار
سفرنامه‌نویسی از دیرباز، به شکل محدود در بین اقوام و ملل دنیا مرسوم بوده، امّا در دو قرن اخیر توسعه و رواج قابل توجّهی پیدا کرده است. سفرنامه نویسان هر یک با تخصّص‌ها و گرایش‌های فکری خود، تلاش کرده‌اند تا آداب و رسوم مردم در شهرها و روستاها و همچنین هنجارها و ناهنجاری‌های موجود در هر زمان و نیز چگونگی آثار و اماکن تاریخی و مذهبی و حوادث و رویدادهای ویژه سفر خود را توصیف و ترسیم کنند که هر یک در جای خود شایسته بررسی و توجّه است.
در این میان، سفرنامه‌های مربوط به حجّ از اهمّیت و جاذبه ویژه‌ای برخوردار است. نویسندگانِ اینگونه آثار، تلاش کرده‌اند تا چگونگی حج‌گزاری مسلمانان، شیوه رفتار آنان با یکدیگر، سختی‌ها و دشواری‌های گوناگون میان راه، نبود یا کمبود امکانات مادّی و رفاهی و ویژگی‌های هر یک از اماکن دینی و مذهبی شهرهای بین راه و به ویژه حرمین شریفین را تشریح و توصیف کنند.
در تعبیری دیگر می‌توان گفت: سفرنامه‌های حج یکی از بهترین و معتبرترین منابع نگاشته شده درباره تاریخ حجاز و سرزمین وحی، از جهات مختلف تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی است و هر پژوهشگری بخواهد در زمینه تاریخ و آثار حرمین شریفین به تحقیق بپردازد، لازم است از این منابع غنی و مهم استفاده کند. و از آنجا که سطح فکری و معلومات و حوزه کاری و شغلی و گرایش‌های سفرنامه‌نویسان متنوّع و گوناگون بوده است؛ لذا اطلاعاتی را که در اختیار خوانندگان خود قرار می‌دهند، در بسیاری موارد متنوّع، جذّاب و گیراست.
در سال‌های اخیر، تلاش‌های ارزشمندی در زمینه احیا و معرّفی سفرنامه‌های فارسی و عربی در داخل و خارج کشور صورت گرفته که نشان از رویکرد محافل علمی و ادبی به اینگونه آثار است.
فصلنامه «میقات حج» نیز در یازده سال گذشته بخشی از مقالات خود را به این مهم اختصاص