محدوده طواف صفحه 110

البته قابل توجه است که، این بحث در کلمات علماء به ملاحظه اطاقکی است که در برهه‌ای از زمان‌های گذشته مقام ابراهیم (ع) داخل آن بوده است، که آیا منظور از مقام خود سنگ است یا بناء ساخته شده بدور آن؟ اما به هرحال، با وضعیت امروز هم می‌توان این بحث را مطرح کرد، چون همانطور که می‌دانیم مقام ابراهیم (ع) سنگی است به مقدار یک ذراع در یک ذراع و در محفظه‌ای اسطوانه‌ای شکل واقع شده است؛ حال بحث بر این است که محدوده طواف آیا مقام حقیقی می‌باشد و یا مقام عرفی که کل اسطوانه را در بردارد.

ثمره بحث در این است که افرادی که قائل به محدوده طواف بین بیت و مقام شده اند و مقام را نیز حقیقی می‌دانند می‌توانند به فاصله‌ای حرکت کنند که بین خانه و مقام حقیقی است، گرچه بین خانه و مقام عرفی نیست؛ یعنی در نزد قائلین به مقام حقیقی، طواف به اندازه چند سانتیمتر وسیع‌تر است، نسبت به قائلین به مقام عرفی.

3- 1. اقوال در مساله‌

از لحاظ فقهی در این مسأله نیز دو نظر وجود دارد:

اول. ملاک مقام حقیقی است.

فقهاء عموماً ملاک را «مقام حقیقی» دانسته‌اند؛ مثلًا:

صاحب مدارک پس از ذکر تفصیلی معنای مقام حقیقی و عرفی، مقام حقیقی را پسندیده است. ایشان می‌فرماید: «و اعلم آن المقام حقیقه: هو العمود من الصخر الذی کان ابراهیم (ع) علیه السلام یعصد علیه عند بنائه البیت و علیه الیوم بناء، و یطلق علی جمیعه مع ما فی داخله المقام عرفا. و هل المعتبر وقوع الطواف بین البیت و حائط البناء الذی علی المقام الاصلی، ام بینه و بین العمود المخصوص؟ احتمالان، اظهرهما الثانی.» (1)

1- «مدارک الحکام فی شرح شرائع الاسلام»، ج 8، ص 131، موسسه آل بیت‌