محدوده طواف صفحه 18

چهار. مقام ابراهیم (ع)

اشاره

«مقام ابراهیم (ع)» یکی از سنگ‌های مقدس روی زمین است. روایت است که از سنگ‌های بهشتی روی زمین، یکی سنگ مقام و دیگری حجر الاسود است. (1)خداوند متعال آن را جزء آیات و نشانه‌های در روی زمین قرار داده است؛ «فیه آیات بیّنات مقام ابراهیم». (2)

مقام به فتح میم مصدر قام یقوم و اسم مکان و موضع است و محل ایستادن و قرار گرفتن دو پا- و یا جای دو قدم- (3)را گویند و آن عبارت از سنگی است از نوع مرمر، به رنگ سفید مایل به زردی و سرخی، به شکل مکعب، با مساحت حدود یک ذراع در یک ذراع (حدود 40* 40 و یا 36* 36 سانتی‌متر) با ارتفاع بیست سانتی متر که با پوشش از ورق طلای خالص اطراف آن بسته شده که اثر پای حضرت ابراهیم (ع) در آن باقی است

در مورد اینکه مقام ابراهیم (ع) در مسجدالحرام است و محل جای پای آن بزرگوار است؛ اختلافی نیست. اما دو نکته حائز اهمیت وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود:

نکته اول: آیا در صدر اسلام- زمان حیات پیامبر اکرم (ص) یا بعد از آن در محل مقام تغییر و جابجایی صورت گرفته است یا نه؟ و در صورت وقوع جابجایی چرا و به دست چه کسی این جابجایی صورت گرفته است؟

لازم به ذکر است مقام ابراهیم (ع) در فقه شیعه از دو جهت حائز اهمیت است، یکی از این جهت که نماز طواف باید پشت مقام خوانده شود و دیگر از این جهت که به نظر مشهور طواف باید بین بیت و مقام واقع شود.

بررسی وقوع جابه‌جایی مقام در صدر اسلام و یا عدم آن گرچه نسبت به زمان ما اثر فقهی ندارد، چون در باب نماز مقام ابراهیم (ع) موضوعیت داشته و این نماز باید در محلّی اقامه گردد که مقام ابراهیم (ع)

1- «مجمع البیان»، ج 1، ص 203؛ «اخبار مکه»، ج 2، ص 29

2- آل عمران، 3، 97. همچنین در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «واتخذوا من مقام ابراهیم مصلی»، بقره، 2، 125

3- «مجمع البحرین»، «قاموس المحیط» ماده قوم؛ «لسان العرب»، ج 1، ص 362