مصباح الحرمین صفحه 127

اوّل آن طایفه است که با وجود استطاعت و استجماع (1) 687 شرایط حجّ، ترک آن نموده، شقاوت ابدی را بر خود قبول می‌کند، و جزای این کس در فصل ترک حجّ گذشت.

دوّم آن طایفه‌اند که بجهت عدم امکان و استطاعت، مقتدر از حجّ کردن نمی‌باشند، در خصوص این جور اشخاص، خداوند کریم عوض قرار داده؛ چنانچه از این حدیث شریف معلوم می‌شود که صادق علیه السلام فرموده که: بدرستی که ابراهیم علیه السلام همینکه کعبه را بنا کرد و سنگهای آن را برای اصلاح تراشید، پس اخذ کرد جبرئیل علیه السلام تراشه (2) 688 (3) 689 و ریزه‌سنگهای آن را و پراکنده ساخت در روی زمین، پس به هر موضعی که یکی از آن سنگها در آنجا افتاده، بنا شده است آنجا مسجد جامع، بجهت اینکه خداوند عالم می‌دانست که از بنده‌های خود چقدر ضعفا و مساکین هستند که قدرت حجّ نخواهند داشت، پس اراده فرمود که ایشان را از ثواب حجّ محروم نفرماید، پس مسجدهای جامع در خصوص فقرا، به منزله کعبه است در حقّ اغنیا.

فِی الحدیث الآخر: در باب شرافت مسجد فرموده که: هیچ مسجدی بنا نشده مگر بر قبر پیغمبری، یا وصیّ پیغمبری که کشته شده، و یا به آن بقعه قطره‌ای چند از خون او رسیده، پس خدا خواسته است که او را در آن جاها یاد کنند (4) 690.

الفصلُ الثّالِث عَشَر در بیان ورود به حرم و مکّه و مسجدالحرام

1- - استِجماع: گردآمدن، فراهم آمدن. لغت نامه.
2- - عبارت متن «تلاشه». م.
3- - تَراشَه: تراشیده شده و آنچه از تراش برآمده باشد، آنچه از تراشیدن چوب و جز آن فرو ریزد. لغت نامه.
4- - با اندکی تغییر در: کافی 3/ 370 باب‌بناءالمساجد ح 14؛ التهذیب 3/ 258 باب‌فضل‌المساجد ح 14؛ وسایل 5/ 225 ب 21 ح 6396؛ بحار 14/ 463 ب 31 ح 31؛ قصص‌جزائری/ 458.