مصباح الحرمین صفحه 47

و چنین می‌گویند که تخمیناً دو صد سال قبل از این، خانه‌های مکّه را شمرده‌اند، تخمیناً هفتاد هزار خانه بوده، و مساحت مکّه از شبیکه تا مُعَلّاة (1) 185، با پیچ و خم راهها و بازارها، چهار هزار و یک‌صد و هفتاد و دو ذرع است، و از مخرج سیل تا مُعلّی (2) 186 نیز همین قدر است، و از کوههای مکّه، حیوان با بار عبور نمی‌توان کرد مگر از سه راهِ حجون و شبیکه و مخرج سیل که آن را مستفله و مَسفَله (3) 187 نیز گویند.

الفصلُ السّابع در بنای کعبه

بدان‌که مکان مقدّس کعبه، اوّل زمین و بقعه است که خلق شده قبل از خلقت تمام بقاع کره ارض، و از آنجا پهن شده سایر بقاع؛ چنانچه حضرت امیر علیه السلام در جواب شامی که می‌پرسید که چرا نامیده‌شد مکّه به امّ‌القری؟ فرمود: بجهت آنکه زمین پهن گردید و مبسوط شد از زیر آن (4) 188. پس آن بقعه مبارکه در خلقت، از آنها سابق و به منزله امّ (5) 189 می‌باشد، و سایر بقاع مَسبوق (6) 190 و به منزله نِتاج (7) 191 می‌باشد.

فی الحدیث: امام باقر علیه السلام می‌فرماید که: زمانی که خلّاق عالم اراده فرمود که خلق کند زمین را، امر فرمود بر بادها، پس زدند خودشان را بر متن آب و سینه آن، تا آنکه از تصادم باد به آب، موج به هم رسید، و بعد از تزاحم امواج به همدیگر کف به عمل آمد مثل روغن مَسکِه (8) 192 و تمامش یک کف شد، پس جمع فرمود آنها را در موضع بیت،

1- - معلّاة: موضع مرتفعی است در بالای مکّه نزدیک دامنه کوه حجون، که در آن مقبره مشهور مکّه بنام «قبرستان معلّاة» قرار دارد، اهل مکّه آن را مخفّف نموده، «مُعلّی» گویند؛ (شفاء الغرام 1/ 41). عبارت متن «مُعلّا». م.
2- - عبارت متن «معلّا». م.
3- - مَسْفَلَة: اسفل و قسمت پایین؛ محلّه‌ای است در پایین مکّه. لغت نامه گویند در حال حاضر محلّ معروفی است در مکّه.
4- - بحار 10/ 75 ب 5 ح 1 و 54/ 64 ح 35 و 96/ 79 ب 8 ح 17؛ علل‌الشرایع 2/ 593 ب 385 ح 44؛ عیون‌اخبارالرضا علیه السلام 1/ 240 ب 24 ح 1.
5- - امّ: مادر، والده. لغت نامه.

6-

-7

7- - مَسْبوق: آنکه کسی یا چیزی بر او سابق باشد. لغت نامه.- نِتاج: نسل، نژاد، زاده. لغت نامه.
8- - مَسْکِه: چربی که از ماست گیرند، زبد. لغت نامه.