اهل بیت علیهم السلام عرشیان فرش نشین صفحه 63

سابقی داشته است که به نحوی آن را فراموش کرده است .

اگر ما غبار غفلت را بزداییم به یادمان خواهد آمد که خدا در زمانی یا در مرحلۀ خاصی از وجود ، با ما سخن گفته و به ما چنین آموخته که چیزی نبودیم و او ما را از علم و عین ثابت به عین خارجی و خلقی آورد .

تنزّل به صورت تجلّی نه تجافی

البته باید به این حقیقت توجه داشت که تنزّل انسان از نشأۀ علم حق به عین و سپس به خارج به نحو تجلّی بوده است نه تجافی یعنی آنکه نشأۀ علم خداوند از وجود انسان خالی نشده است و آدمی به عالم خارج که آمده است وجود علمی او هم چنان در مرحلۀ علم الهی محفوظ مانده است ، چنان که علمی که با تعلیم استاد به شاگرد منتقل می شود به نحو تجلّی است نه تجافی ، پس گرچه ما در خارج و در ظرف عین وجود یافته ایم ، اما در مرحلۀ علم حق تعالی نیز موجودیم و میان این دو نشأۀ وجودی همواره ارتباط تکوینی برقرار است ، بنابراین ما می توانیم با غبار زدایی با آن وجود علمی خود که مرحلۀ نوری و عالی ماست مرتبط شده و آنچه را فراموش کرده ایم به یاد آوریم .

وجود طبیعی مرحله اسفل السافلین

پس « وجود طبیعی » و مادی ما در اسفل سافلین مرتبۀ اخیری وضعیت وجودی ماست و بالاتر از آن ، « وجود مثالی » است و بالاتر از آن هم مرحلۀ وجود عقلی و فراتر از آن نیز « وجود علمی » در ذات مکنون است .