منتهی الامال صفحه 353

را کشت تا آنکه مشرکین دلشکسته شدند و فرار کردند و فرار کنندگان مسلمین برگشتند. و غیر این غزوات از جنگهای دیگر که ارباب سِیر و تواریخ ضبط نموده اند و بر متتبّع آنها ظاهر است کثرت جهاد و شجاعت و بزرگی ابتلاء آن حضرت در آن غزوات .(6)

علم علی علیه السّلام

وجه دوم : آنکه امیرالمؤ منین علیه السّلام اعْلم و داناترین مردم بود و اعلمیّت آن جناب به جهاتی چند ظاهر است .

اوّل : آنکه آن جناب در نهایت فطانت و قوّت حدس و شدّت ذکاوت بود و پیوسته ملازم خدمت حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم بود و از آن حضرت استفاده و از نور مشکات نبوّت اقتباس می نمود و این برهانی است واضح بر اعْلمیت آن جناب بعد از نبی صلی اللّه علیه و آله و سلّم ؛ بعلاوه آنکه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلّم در هنگام رحلت از دنیا هزار باب علم تعلیم آن حضرت علیه السّلام نمود که از هر بابی هزار باب دیگر مفتوح می شد؛ چنانکه از اخبار معتبره مستفیضه بلکه متواتره استفاده شده و شیعه و سنّی روایت کرده اند که پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم در حق آن جناب فرمود: انا مدینهُ الْعِلْمِ وعلِیُّ بابُها.(7)و معنی آن چنان است که حکیم فردوسی گفته :

شعر :

چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی

خداوند امر و خداوند نهی

که من شهر عِلمم علیّم در است

درست این سخن قول پیغمبر است

گواهی دهم کاین سخن راز او است

تو گوئی دو گوشم بر آواز اوست (8)