امیر المؤمنین اسوه وحدت صفحه 286

همچون میمون جست و خیز می کنند.»و در باره ایشان نازل شده است:«و ما خوابی را که به تو نمایاندیم،جز آزمونی برای مردم و آن شجره ملعونه در قرآن،قرار ندادیم (8) .

فخر الدین رازی در تفسیر آیه مبارکه: «و ما جعلنا الرؤیا التی اریناک الا فتنه للناس و الشجره الملعونه فی القرآن...» (9) نقل کرده است که سعید بن مسیب گفت:رسول خدا (ص) بنی امیه را دید که روی منبرش همانند میمون جست و خیز می کنند،و از آن ناراحت شد.و رازی می گوید که این مطابق روایت عطا،قول ابن عباس است.و نیز از ابن عباس نقل کرده است که او گفت:شجره ملعونه،بنی امیه اند،یعنی (فرزندان) حکم بن ابی العاص.ابن عباس گوید:و پیامبر خدا (ص) در خواب دید که فرزندان مروان بر منبر او یکی پس از دیگری بالا می روند پس داستان خوابش را برای ابو بکر و عمر-در حالی که با آنها در خانه خود خلوت کرده بود-فرمود.و چون متفرق شدند،پیامبر خدا (ص) شنید که حکم خواب پیامبر را نقل می کند پس این مطلب بر پیامبر (ص) گران آمد و عمر متهم به فاش کردن آن راز شد و بعد معلوم شد که حکم به حرفهای آنها گوش می داده است پس رسول خدا (ص) او را تبعید کرد... (10)

و این مطلب را آن چیزی که،حاکم از امام حسین بن علی (ع) نقل کرده است،تایید می کند، که او به مردی از یارانش فرمود:خدا تو را رحمت کند،مرا سرزنش مکن.زیرا که رسول خدا (ص) بنی امیه را در خواب دید که روی منبرش یکی پس از دیگری سخن می گویند و او از دیدن آن منظره ناراحت شد،پس آیه شریفه: «انا انزلناه فی

لیله القدر و ما ادراک ما لیله القدر، لیله القدر خیر من الف شهر» نازل شد،بنی امیه ملک را صاحب خواهند شد و ما را او بس است زیرا که نه چیزی بر او افزوده می گردد و نه چیزی از او کاسته می شود (11) .

و از مجموع اینها معنای گفته امام (ع) به عمویش عباس را در روز شورا می فهمیم که فرمود: «البته پس از عثمان آنها به حکومت خواهند رسید...و اگر او بمیرد و یا کشته شود حکومت را بنی امیه دست به دست خواهند گردانید...»پس تردیدی نیست که امام (ع) در باره عثمان و دیگر بنی امیه و بویژه در باره معاویه از پیامبر (ص) شنیده بوده است پیش از آن که عمر و ابوذر و دیگران شنیده باشند.

پس از جنگ بصره وقتی که مروان بن حکم را نزد او آورده بودند تا با وی بیعت کند فرمود: «بیعت او به چه دردم می خورد؟مگر او در مدینه با من بیعت نکرد؟اگر با دست با من بیعت کند باد برش مکر و فریبکاری می کند[کنایه از این که در پنهانی بیعت را می شکند]».و چون مروان به فرمانداری رسید،امام (ع) فرمود:«آگاه باشید که او را حکومتی خواهد بود چون لیسیدن سگ بینی خود را[کنایه از کوتاه بودن مدت حکومت مروان است که حدود چهار ماه و ده روز بوده است]و او پدر چهار رئیس است (12) ،و بزودی مردم از مروان و فرزندان او روزگاری خونین[یعنی قتل و غارت]ببینند» (13) .

معاویه در طول هیجده سال تا این حد،خود را آماده می کرد و از هر فرصتی که برایش پیش می آمد کمال استفاده را می کرد.و در باره فرمانروایی خود از عمر شنید

آنچه باید بشنود و آنچه را که عمر برای او از قول پیامبر از اخبار مربوط به حکومت بنی امیه وفرمانروایی خود، نقل کرده بود.بنابراین از سادگی بود که ابن عباس و دیگران گمان کنند که ابقای معاویه بطور موقت در پست خودش،فرصتی خواهد بود برای امام که در آینده او را به آسانی و بدون جنگی خونین،از کار بر کنار کند.و علی (ع) کسی نبود که بخواهد معاویه را فریب دهد.و اگر قصد فریب او را هم داشت،نمی توانست،زیرا که معاویه زرنگتر از آن بود که نسبت به هدف خود فریب بخورد و اگر امام (ع) مطابق نظر ابن عباس و مغیره-با تمام آگاهی که نسبت به کار معاویه داشت-رفتار می کرد،در حقیقت خود را گول زده بود و به همین دلیل بود که می بینیم این دو مشاور-علی رغم همه زیرکی و هوشیاری که داشتند-نتوانستند مقدار آگاهی و دانش و بینش عمیق امام (ع) و زیرکی و تصمیم معاویه را چنان که باید،درک کنند.و مورخانی که نظر ایشان را پسندیده اند،مرتکب همین اشتباه شده اند.

آری برای امام (ع) این امکان بود که با معاویه بر سر ابقای وی در پست استانداری برای تمام عمر سازش کند و با او توافق کند که پس از وی ولیعهد و جانشین او باشد.و لیکن اگر امام (ع) آن کار را کرده بود عمل وی یک دستاورد شخصی بود که به ضرر تمام اصولی که به آنها اعتقاد داشت،تمام می شد.در حقیقت او بطور کامل می دانست که معاویه از آن کسانی نیست که نسبت به دین خدا و امت اسلامی امین شمرده شود.و امام (ع) خود فرمود:«براستی که من بررسی و زیر و رو کردم این جریان را و

راهی نیافتم جز این که مطابق آنچه بر محمد (ص) نازل شده است یا با او بجنگم و یا راه کفر در پیش گیرم.»