امیر المؤمنین اسوه وحدت صفحه 327

فصل سی و سوم

آیا آنچه باید بشود،شد؟...

در فصل پیش راجع به آنچه سزاوار بود در باره خلافت،صحبت کنیم،صحبت کردیم.و گفتیم، در صورتی که ممکن نباشد،حکومتی با تعیین پیامبر (ص) به وجود آید،علی رغم مشروع بودن حکومت انتخابی شایسته-تا وقتی که ایجاد حکومتی بر مبنای عهدی از جانب پیامبر (ص) ،میسر شود-نباید چنان حکومتی به وجود آید.و یاد آور شدیم که مبنای اعتقاد ما بر این است که شایسته بود پیامبر (ص) در زمان حیات خود برای امتش کسی را انتخاب کند تا پس از رحلت آن بزرگوار،امت را رهبری کند سه عامل است:

(1) طبیعت قوانین اسلامی با انتخاب سازگار نیست،زیرا آن قوانین اصلاحی است و با خواست مردم سازش ندارد.و سزاوار نیست که بنیانگذار دولت،صاحب آن قوانین اصلاحی، انتخاب جانشین خود را به گزینش مردم و یا حزبی واگذار کند،بلکه شایسته است که خود هر کسی را بهترین عضو حزب خود می بیند به جانشینی خویش برگزیند.

(2) این امت خطرها و آشوبهایی در پیش دارد تا ایمان افراد مؤمن آزموده شود و پیامبر (ص) آن را می دانسته است.و از آن رو انتظار می رفت که ناخدایی برای کشتی امت انتخاب

کند تا او را در امواج آن فتنه ها رهبری کند و امر رهبری آن را به دست انتخاب مردم رها نکند.

(3) این امت پس از پیامبر (ص) در مورد تاویل قرآن و شناخت سنتهای پیامبر (ص) به مرجعی نیاز دارد،زیرا پیامبر (ص) تفسیری برای قرآن به صورت نوشتار و سنتهایی تدوین یافته به جا نگذاشت.و دست یافتن بر مرجعی که آگاه به مقاصد قرآن-چنان که هست-و به حقایق سنتهای نبوی،باشد،با انتخاب ممکن نیست زیرا انتخاب اصحاب شخصی را،باعث تغییر شخصیت فرد انتخاب شده نمی شود.و اگر او دانا نباشد او را دانای کامل نمی سازد.و امت جز با تعیین پیامبر (ص) ،بر مرجعی از این نوع نمی رسد زیرا که پیامبر (ص) داناترین اصحاب خود را می شناخت.و حق دارد کسی بگوید که تمام آنچه را که ملهم از سه عامل یاد شده است این است که انتظار می رفت پیامبر (ص) شخص معینی را که همه شایستگیهای لازم را برای رهبری امت می داشت تعیین می کرد.ولیکن ثابت نشده است[حداقل برای دسته ای]که آنچه انتظار می رفت،اتفاق افتاده است.پس آیا تعیینی از جانب پیامبر (ص) وجود داشته است؟و ما این فصل را برای پاسخ دادن به این سؤال منعقد کرده ایم،که خود به دو سؤال تقسیم می شود:

الف-آیا در بین اصحاب پیامبر (ص) کسی بود که تمام این شایستگیها را با آگاهی کامل به تعلیمات نظام شریعت داشته باشد؟

ب-در صورتی که شخصی از این قبیل در میان اصحاب بوده است،آیا پیامبر (ص) او را تعیین کرده یا نه؟

و ما پاسخ این دو سؤال را در چند بیان پیامبر (ص) می یابیم که آن بزرگوار در موارد مختلف ایراد فرموده است: