امیر المؤمنین اسوه وحدت صفحه 362

امت است،از اختلاف پیروان خود و از این که گمان کنند او به خاطر خویشاوندی و نزدیکی این مقام را به علی بخشیده است،هراسناک بود.پس آیه تبلیغ نازل شد و او را مامور کرد تا آنچه از جانب پروردگارش نازل شده است ابلاغ کند،و به او هشدار داد که اگر آن کار را نکند،در حقیقت به وظیفه خود به عنوان یک پیامبر (ص) قیام نکرده است و نیز به او وعده داد که خداوند او را از شر مردمی که از آنها می ترسد حفظ خواهد کرد.و پیامبر (ص) پس از دریافت این دستور اکید،در محل غدیر خم توقف کرد،تا آنچه را که به او ماموریت داده شده بود،درباره علی (ع) اعلان کند.و هر گاه مقصود آیه مبارکه همین باشد،روشن می شود که هدف پیامبر (ص) از اعلام غدیر همان رهبری دینی و دنیوی علی (ع) برای مسلمانان مطابق رهبری شخص پیامبر (ص) بوده است.و اگر محتوای ابلاغ پیامبر (ص) ،کمتر از جریان کار علی (ع) بود،نباید از اختلاف مردم درباره آن می ترسید و نباید دستور اکید توام با هشدار نازل می شد.و کسانی از مردم مکه و دیگران که چشم طمع به ریاست داشتند از این که علی (ع) صاحب هر نوع مقامی می شد،تا وقتی که آن مقام ریاست عمومی در دنیا و آخرت نبود،ناراحت نمی شدند.البته این که خداوند دستور تبلیغ می دهد دلیل بر آن است که خداوند خواسته است تا برای بندگی مسلمانان رهبری تامین کند.که اگر در زیر پرچم او حرکت کنند،گمراه نشوند.و آن مقام رهبری،علی (ع) بزرگ خاندان عترت پاک پیامبر (ص) بود که جدایی ناپذیر از قرآن و ضامن وحدت و پیشرفت امت است.و به

منظور امتثال همین دستور الهی بود که پیامبر (ص) مقابل هزاران فرد ایستاد و آنچه را که باید اعلان کند،اعلان کرد.

این پیام هیچ ارتباطی به اهل کتاب نداشت

بعضی تصور کرده اند پیامی که پیامبر (ص) ابلاغ آن را از ترس مردم به تاخیر انداخت مربوط به اهل کتاب بوده است.زیرا که پیش از این آیه چندین آیه راجع به ایشان صحبت می کند.از جمله این آیه مبارکه است:«یهودیان گفتند:دست خدا بسته است،دستهای ایشان بسته باد!به دلیل آن سخنی که گفتند،از رحمت خدا دور شدند،بلکه دستهای خداوند باز است،هر طوری که بخواهد،انفاق می کند،و البته آنچه از جانب پروردگارت به تو فرو فرستاده شده است،برای اکثر آنان باعث فزونی سرکشی و کفر است،و ما تا روز قیامت بین ایشان دشمنی و کینه افکندیم،هر گاه آتشی برای جنگ شعله ور کردند خداوند آن را فرونشاند،آنان برای فساد در زمین شتاب دارند و خداوند تبهکاران را دوست نمی دارد.» (19) و پس از این آیه آیات زیادی در باره اهل کتاب می بینیم،از آن جمله است آیه:«بگو ای اهل کتاب شما کسی نیستید،مگر این که تورات،انجیل و آنچه از جانب پروردگارتان بر شما نازل شده است بر پا دارید،و البته آنچه از جانب پروردگارت بر تو فرو فرستاده شده است بر سرکشی و کفر بسیاری از ایشان بیفزاید، پس در برابر گروه کافران اندوهی به خود راه مده (20) .

ولی هنگامی که ما یاد آور می شویم،بر این که ترتیب آیات در قرآن مجید مطابق نزول پیاپی آنها نبوده است،شایبه این تصور از بین می رود.زیرا ممکن است،جای آیه تبلیغ در موقع نزولش،آن جایی که اکنون در سوره مبارکه می خوانیم،نبوده باشد.و اگر فرض کنیم که جای آیه در وقت نزول همان بوده است که در تنظیم قرآن قرار

گرفته،بنابراین هیچگونه اشاره ای به ارتباط معنای این آیه با معنی آیه قبل و بعد خود ندارد.و هرگاه در معنای آیه دقت کنیم، یقین پیدا می کنیم که از آیه های قبل و بعد جدا و مستقل است.زیرا مضمون آیه،خود دلیل بر نداشتن هیچگونه رابطه با آیه های ما قبل و ما بعد آن است.آیه مبارکه بر این دلالت دارد که پیامبر (ص) از نشر محتوای پیامی که آیه به آن اشاره دارد،می ترسیده است.در صورتی که پیامبر (ص) هنگام نزول آیه تبلیغ از نشر چیزی که مخصوص رابطه مسلمانان با اهل کتاب باشد،نمی ترسیده است.چندین نبرد میان مسلمانان و یهود،از جمله نبرد بنی قینقاع و نبرد بنی النضیر در سالهای اول هجرت اتفاق افتاد.و جنگ بنی قریظه در سال پنجم هجری پس از جنگ احزاب پیش آمد.و آخرین نبرد بین پیامبر (ص) و یهود نبرد خیبر بود که در سال ششم واقع شد.و بدان وسیله هر نوع خطر یهود در برابر مسلمانان از بین رفت.بنابراین اگر پیامبر (ص) هر نوع رسالتی را در سال دهم هجری بر ضد ایشان نشر می داد،هیچگونه خطری از جانب یهود او را تهدید نمی کرد.البته مسلمانان با مسیحیان در حال نبردی بودند که با جنگ موته در سال هشتم آغاز شد و در سال نهم با جنگ تبوک خاتمه یافت.و آن کسی که از نبرد با مسیحیان نمی ترسد،از پخش پیامی در برابر ایشان نیز هراسی به خود راه نمی دهد.

علاوه بر همه اینها نظیر مضامین آیات پیرامون آیه تبلیغ،در سوره هایی که پیش اززمان نزول سوره مائده نازل شده اند،نیز نازل شده است.و در آیه های قبلی خداوند به مؤمنان دستور می دهد تا اهل کتاب را که دین اسلام را

مسخره می کنند،دوست خود نگیرند،و یاد آور می شود که برخی از ایشان را خداوند از رحمت خود دور ساخته و برخی از آنها را به صورت میمون و خوک در آورده است،و هر گاه آنان به طرف مسلمانان بیایند با حالت نفاق بگویند ایمان آورده اند در حالی که به جانب گناه می شتابند و مال حرام می خورند،و براستی که یهود هر گونه آتش جنگی را بر افروزند،خداوند آن را فرو نشاند.و اگر اهل کتاب پرهیزکار بودند و به تورات و انجیل عمل می کردند،وارد بهشت می شدند و از نعمتهای بهشتی بالای سر و پایین پایشان برخوردار بودند.و آیه بعد،می گوید که اهل کتاب چیزی نیستند مگر آن که مطابق تورات و انجیل عمل کنند،و البته اگر به خدا و روز جزا ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند،ترسی بر آنها نیست.بنی اسرائیل پیامبرانی را تکذیب کردند و گروه دیگری از آنها را پس از پیمان بستن با ایشان به قتل رساندند.و آن کسانی که گفتند،مسیح فرزند خداست، ناسپاسی کردند...

این مضامین و نظایر آنها در سوره های مختلفی که پیش از سوره مائده نازل شده اند اعلام شده است.و در سوره بقره آمده است:«آیا هر گاه پیامبری بر خلاف میل شما (یعنی یهود) به جانب شما آمد،سرکشی کردید،گروهی را تکذیب کردید و دسته ای را به قتل رساندید؟و گفتند:دلهای ما پوشیده است بلکه خداوند ایشان را به سبب ناسپاسی شان از رحمت خود دور داشته است،و از ایشان گروهی اندک ایمان دارند.» (21)

و در سوره آل عمران است:«و اگر اهل کتاب ایمان می آوردند،بر ایشان بهتر بود،بعضی از ایشان مؤمنند و بیشترشان کافر می باشند.هرگز زیانی برای شما جز اندک اذیت و آزاری، نخواهند داشت،و اگر آنان با شما مبارزه