حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 108

فرامی خواند. به این ترتیب، وحدت ایدئولوژیک شکل می گیرد.

صاحب نظران، ایدئولوژی را عامل بسیار مهمی در ایجاد پیوند میان «ما» و ایجاد تمایز بین ما و «دیگران» می دانند. این امر در اثراتی که ایدئولوژی مذهبی در وادار کردن افراد در توجه به منافع دیگران دارد، آشکار است. (1) به این ترتیب حج به عنوان یک امر ایدئولوژیک مذهبی، تأثیر زیادی در تقویت وحدت اسلامی دارد.

همگرایی سیاسی در حج را می توان در دو بعد ایجابی (تقویت هویت تمدنی) و سلبی (تمرکز بر دشمن مشترک (2)) مطرح کرد:

الف) حج و تقویت هویت تمدنی

هویت تمدنی، معرفت و آگاهی عمیق انسان به تمدنی است که منسوب به آن است. درک چنین هویتی، این امکان را به فرد می دهد که احساس کند در سرزمینی زندگی می کند که ریشه های فرهنگی آن، تا اعماق تاریخ کشیده شده است و این احساس، سبب تعلق ارتباط به آن تمدن و در نتیجه، شکل گیری «هویت تمدنی» می شود. احساس تعلق به یک تمدن، به معنای وابستگی به تمامی مظاهر آن تمدن و از جمله: مشاهیر، افتخارها، میراث ها و ارزش های آن است. (3)

اگر فردی درباره خویش به نظام معرفتی دست یابد، به تمدن خود، احساس وابستگی می کند و وابستگی به تمدن، زمینه ساز حفظ و تقویت آن خواهد بود؛ زیرا فرد به دلیل وابستگی و احساس الفتی که به تمدن خود دارد، در برابر تهدیدهای پنهان و آشکاری که تمدن او را هدف قرار می دهند، به مقاومت، دفاع و جانبداری منطقی و

1- (1) . داشتن هدفی مشترک، یکی از روش ها و راهبردهای ایجاد وحدت است. امام خمینی(رحمه الله) نیز در سخنانشان در مورد وحدت، به این نکته اشاره دارند. ر.ک: وحدت از دیدگاه امام خمینی (تبیان، دفتر پانزدهم)، صص 69-74.
2- (2) . این بحث در فصل اول از بخش اول گذشت.
3- (3) . جوان و بحران هویت، محمدرضا شرفی، ص82.