حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 112

اساساً یکی از علائم حیات یک جامعه، این است که همبستگی میان افرادش بیشتر است. خاصیت مردگی (مرده بودن)، متلاشی شدن، متفرق شدن و جدا شدن اعضا از یکدیگر است و خاصیت زندگی (زنده بودن) یک اجتماع، وحدت و همبستگی بیشتر اعضا و جوارح آن اجتماع است. (1)

روابط بین مسلمانان در حج، از دو جهت در تقویت وحدت اسلامی مؤثر است:

الف) تقویت هویت دینی

سازه انگاران بر اهمیت هویت در فهم روابط بین الملل تأکید دارند و در تعریف آن، به «فهم ها و انتظارات درباره خود» و «تعاملات بین الملل کنشگران» بسیار توجه می کنند. بر این اساس نتیجه می گیرند، هویت اساساً مفهومی اجتماعی است که در تعامل با دیگر کنشگران معنا می یابد. (2) بدین ترتیب سازه انگاران با تأکید بر برساخته بودن هویت کنشگران، بر نقش و اهمیت هویت ها در شکل گیری منافع و کنش ها تأکید می کنند.

حج با تقویت هویت دینی در سطح بین الملل اسلامی، از طریق تعمیق و توسعه روابط میان فرهنگی مسلمانان، تردیدها و ابهام ها را می کاهد و با ایجاد منافع مشترک، زمینه اتحادها را افزایش می دهد. تجربه حج به منزله تجربه ای تحول بخش از حل شدن در یک امت واحد اسلامی و احساس برادری و همدلی، چیزی است که زائران (3) بسیاری پس از انجام حج به آن اشاره کرده اند.

این فضا زمانی بهتر درک می شود که فردی که در محیطی تبعیض آمیز یا نژادپرستانه بوده است، در این محیط شرکت کند. خاطرات حج مالکوم اکس (مسلمان سیاه پوست و فعال مدنی آمریکایی) نمونه این مدعاست. او که تحت تأثیر فضای نژادپرستانه آمریکا، قرائتی ضد

1- (1) . ر.ک: احیاء تفکر اسلامی، مرتضی مطهری، ص 21.
2- (2) . ر.ک: فصلنامه مطالعات ملی، «تحلیل سازه انگارانه از هویت ملی در دوران جنگ تحمیلی»، بهاره سازمند، ش22، ص41.
3- (3) . برای نمونه ر.ک: خسی در میقات، جلال آل احمد، صص93-94.