حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 116

یگانه ارزیابی می کنند. (1)

به عبارت دیگر حج با ایجاد پیوستگی در تاریخ ادیان توحیدی در مکه و کعبه - که نماد و تجسم توحید است - و همچنین در معرض قرار دادن سابقه تمدنی تاریخ اسلام، تلاش می کند مسلمانان را در بستر تاریخ اسلام متوجه تشابهات اساسی و بنیادین کند و هویت تمدنی آنها را تقویت نماید. (2) همین مرزبندی و تقویت ایده های هویت دینی است که جریان بیداری اسلامی را قوی تر و منجسم تر از همیشه در مسیر اعتلای هویت و تمدن اسلامی پیش می برد.

در اسلام، حج مهم ترین و بزرگ ترین اجتماع انسانی است که هر سال اتفاق می افتد و در این گردهمایی بزرگ دینی، مردم از کشورها و فرقه های مختلف اسلامی، در کنار هم به انجام مراسم مذهبی می پردازند. مراسم حج خصوصیاتی از جمله تعامل مسلمانان با هم و تبادل نظر در مسائل اساسی اسلام، تمرین مدارا و رفتارهای محبت آمیز و برائت از استعمار و استکبار را دارد. (3)

در فرایند انجام اعمال و مناسک حج، سه اصل را می توان جست وجو کرد: اصل اول، اصل «اتصال» است؛ اصل دوم، اصل «اجتماع» است و اصل سوم نیز اصل «حرکت منظم یا مهاجرت برای یک آرمان» می باشد. اصل اتصال یعنی، در حج همیشه و هر سال، اتصال مجدد انسان ها به سرشت و سرنوشت تاریخی و رسالت عظیم انسانیشان مشاهده می شود. اصل اجتماع یعنی در مناسک حج، همه مکان خود را ترک کنند و در جایی با هم تصادم فکری داشته باشند. من وضعیت اجتماعی خودم را بگویم و او

1- (1) . ر.ک: حج تجلی معنویت و کانون دیپلماسی فرهنگی جهان اسلام، «بررسی شیوه انتقالی معانی فرهنگی و فرآیند اجتماعی شدن در مراسم حج»، شعیب یاری، ص118.
2- (2) . برای مطالعه بیشتر ر.ک: حج در آیینه روان شناسی، محمدرضا احمدی، صص 78-82.
3- (3) . امام خمینی و همگرایی جهان اسلام، سیدمحمد هاشمی، ص 68.