حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 149

بنابراین، از دید امام، وجود دولت های سرسپرده اسلامی، یکی از مشکل های بیداری اسلامی است. از نظر ایشان، این دولت ها باید به ملت ها بپیوندند و در مقابل، ملت ها نیز وظیفه دارند، دولت ها را اصلاح و کنترل کنند.

امام، در پیامی به زائران خانه خدا می فرماید:

مسلمانان جهان، باید به فکر تربیت و کنترل و اصلاح سران خودفروخته بعضی کشورها باشند و آنان را با نصیحت یا تهدید، از این خواب گرانی که هم خودشان و هم منافع ملت های اسلامی را به باد فنا می دهد، بیدار نمایند و به این سرسپردگان و نوکران هشدار بدهند و خودشان هم با بصیرت کامل از خطر منافقین و دلالان استکبار جهانی غافل نشوند و دست روی دست نگذارند و نظاره گر صحنه شکست اسلام و غارت سرمایه ها و منافع و نوامیس مسلمین نباشند. (1)

ج) جهان شمولی و تقویت همبستگی اجتماعی

از آنجا که جنبش های اجتماعی، بیشتر بر طبقات اجتماعی متوسط استوار است، باید گفت که این جنبش ها به دنبال مقاصد مادی نیستند، بلکه گرایش های فرامادی و خودابرازی دارند. بنابراین، این جنبش ها رویکرد محلی خاص گرایانه ندارند؛ بلکه رویکردی جهان شمول دارند. (2)

حج از بهترین نمودهای جهان شمولی اسلام است که با رنگ باختن همه ملیت ها و مرزهای جغرافیایی، مسلمانان را از سرتاسر جهان، در زمان و مکانی واحد و با مناسکی یکسان دور هم جمع می کند.

از سوی دیگر بیداری اسلامی، یک حرکت موردی و مقطعی نیست که به کشور یا